*در رابطه با قیام خونین 15 خرداد بفرمائید که چه نقطه عطفی در آن می‌بینید؟
کشانیدن انقلاب به ضمیمه دینی و معنوی جامعه، کشاندن روحانیت متعهد بصورتی گسترده به میدان انقلاب و مکتبی کردن انقلاب. این موقعیت 15 خرداد است. 15 خرداد نقش خود را موفقانه ایفا کرد و پیروزی 22 بهمن 1357 همان پیروزی قیام 15 خرداد است.
*عده‌ای معتقدند که پس از جرقه 15 خرداد که ناموفق ماند مبارزه مسلحانه با رژیم آغاز شد ونوعاً خود را سردمدار اینگونه مبارزه می‌دانند. نظر شما در باره نوع مبارزات قبل از 15 خرداد و اصولاً مبارزه مسلحانه پس از 15 خرداد در رویارویی با رژیم چیست؟
بله همینطور است. این مطلب اصولاً درست است. پس از اینکه رژیم با آن سفاکی و شدت و بیرحمی مردم بی سلاح را در روز 15 خرداد به رگبار گلوله بست و سرکوب کرد و این سر کوبش با شدت ادامه پیدا کرد. مردم این تجربه را در کنار تجربه 30 تیر و 28 مرداد گذاشتند و به این نتیجه رسیدند که قیامهای سیاسی بدون بازوی مسلح همواره در معرض تهدید سرکوب مسلحانه رژیم است و گروههایی به فکر مبارزه مسلحانه افتادند. از جمله هیئت‌های موتلفه که یک تشکیلات منظم زیرزمینی سیاسی بود و من هم در او شرکت داشتم یک بازوی مسلح و یک شاخه نظامی بوجود آورد که شهید امانی و شهید عراقی مسئولیت این شاخه را بعهده داشتند. شهید عراقی و امانی دو تن از دوازده تن اعضای شورای مرکزی هیئت های موتلفه بودند. بنظر من اصلاً استفاده از سلاح برای رویاروئی با رژیم ضرورت داشت. اما به چه کیفیت؟ کیفیتش مهم بود. نقطه نظر من این بود که شاخه نظامی سازمانهای انقلابی باید به یک شاخه سیاسی وسیع متکی باشد و همواره زیر چتر این شاخه سیاسی به مبارزه خودش ادامه دهد. چه از نظر تامین نیازهای گوناگون و تدارکات و چه از نظر استتار، چون بهترین پوشش برای یک شاخه نظامی این است که در زیر یک سازمان سیاسی مستقر شود. شهید بخارائی که منصور را ترور کرد یکی از اعضای جوان همین شاخه نظامی بود. البته این فکر تازگی نداشت. شهید نواب صفوی و یارانش جمعیت فدائیان اسلام را با همین آرمان بوجود آوردند. قیام مسلحانه علیه رژیم ولی بصورت علنی یعنی قیامی که رهبرش علناً شناخته می‌شود که همین نقیصه در شاخه نظامی هیئت های موتلفه برطرف شد و شهید امانی و شهید عراقی به عنوان کسانی که مدعیان مبارزه مسلحانه با رژیم باشند شناخته نمی‌شدند. به همین جهت پس از ترور منصور بود که اینها را شناسایی کردند، دستگیر کردند و شهید حاج صادق امانی را همراه با شهید بخارائی و یاران دیگرشان را همان موقع به شهادت رساندند و شهید عراقی و یاران دیگر را به حبس ابد محکوم کردند.
*در رابطه با مبارزه مسلحانه در برابر رژیم و شکل مطروحه آن از طرف بعضی از گروهها آیا نظر امام را می‌دانید؟
امام احتمالاً با استفاده صحیح از سلاح در مبارزه با رژیم موافقت داشتند ولی با استفاده صحیح از آن ایشان معتقد بودند که پایگاه اصلی مبارزه باید مبارزه قاطع و آشتی ناپذیر اسلامی اجتماعی سیاسی باشد و یک بازوی مسلح و یک شاخه نظامی این مبارزه را قهرآمیزتر و قاطع‌تر کند. از سئوالاتی که از ایشان در باره استفاده از وجوه شرعیه برای تهیه سلاح و تامین هزینه‌های این گروههای اسلامی اصیل مسلح بعمل آمد و اجازه‌ای که ایشان دادند بخوبی روشن است که ایشان با اصل مطلب موافق بوده‌اند. اما سخت مقید بودند که اساس مبارزه انقلابی فکری و اجتماعی و سیاسی باشد که توده مردم را بصورت یک توده انقلابی در آورد و نه فقط یک گروه مسلح را که احیاناً در معرض خطر بزرگ منزوی شدن قرار بگیرد و به علت اینکه می‌خواهد زیرزمینی باشد عملاً از جریانات دور شود و منزوی شود. این خطر انزوا خطر بزرگی برای گروههای مسلح است و همینطور که گفتم علاجش آن است که شاخه نظامی متصل و مرتبط تشکیلاتی دقیق باشد، با یک حرکت گسترده علنی یا نیمه علنی سیاسی – پیروزی مبارزات مکتبی ملت ما در خط رهبری امام یک تجربه مثبت انقلابی است که همین نظر را تأیید می‌کند. بدین معنا که بازوهای مسلح تنها در حد ضربه وارد آوردن به دشمن بکار رفت. اما آنچه دشمن را از پای درآورد، حرکت گسترده انقلابی اجتماعی سیاسی اسلامی مردم ما بود که بصورت یک سیل خروشان و یک طوفان عمومی کاخ بیداد رژیم را از بیخ و بن برکند و نابود کرد.
متن تلخیص شده گفت و گوی شهید آیت الله دکتر بهشتی در رابطه با پانزدهم خرداد
کشانیدن انقلاب به ضمیمه دینی و معنوی جامعه، کشاندن روحانیت متعهد بصورتی گسترده به میدان انقلاب و مکتبی کردن انقلاب. این موقعیت 15 خرداد است. 15 خرداد نقش خود را موفقانه ایفا کرد و پیروزی 22 بهمن 1357 همان پیروزی قیام 15 خرداد است.
*عده‌ای معتقدند که پس از جرقه 15 خرداد که ناموفق ماند مبارزه مسلحانه با رژیم آغاز شد ونوعاً خود را سردمدار اینگونه مبارزه می‌دانند. نظر شما در باره نوع مبارزات قبل از 15 خرداد و اصولاً مبارزه مسلحانه پس از 15 خرداد در رویارویی با رژیم چیست؟
بله همینطور است. این مطلب اصولاً درست است. پس از اینکه رژیم با آن سفاکی و شدت و بیرحمی مردم بی سلاح را در روز 15 خرداد به رگبار گلوله بست و سرکوب کرد و این سر کوبش با شدت ادامه پیدا کرد. مردم این تجربه را در کنار تجربه 30 تیر و 28 مرداد گذاشتند و به این نتیجه رسیدند که قیامهای سیاسی بدون بازوی مسلح همواره در معرض تهدید سرکوب مسلحانه رژیم است و گروههایی به فکر مبارزه مسلحانه افتادند. از جمله هیئت‌های موتلفه که یک تشکیلات منظم زیرزمینی سیاسی بود و من هم در او شرکت داشتم یک بازوی مسلح و یک شاخه نظامی بوجود آورد که شهید امانی و شهید عراقی مسئولیت این شاخه را بعهده داشتند. شهید عراقی و امانی دو تن از دوازده تن اعضای شورای مرکزی هیئت های موتلفه بودند. بنظر من اصلاً استفاده از سلاح برای رویاروئی با رژیم ضرورت داشت. اما به چه کیفیت؟ کیفیتش مهم بود. نقطه نظر من این بود که شاخه نظامی سازمانهای انقلابی باید به یک شاخه سیاسی وسیع متکی باشد و همواره زیر چتر این شاخه سیاسی به مبارزه خودش ادامه دهد. چه از نظر تامین نیازهای گوناگون و تدارکات و چه از نظر استتار، چون بهترین پوشش برای یک شاخه نظامی این است که در زیر یک سازمان سیاسی مستقر شود. شهید بخارائی که منصور را ترور کرد یکی از اعضای جوان همین شاخه نظامی بود. البته این فکر تازگی نداشت. شهید نواب صفوی و یارانش جمعیت فدائیان اسلام را با همین آرمان بوجود آوردند. قیام مسلحانه علیه رژیم ولی بصورت علنی یعنی قیامی که رهبرش علناً شناخته می‌شود که همین نقیصه در شاخه نظامی هیئت های موتلفه برطرف شد و شهید امانی و شهید عراقی به عنوان کسانی که مدعیان مبارزه مسلحانه با رژیم باشند شناخته نمی‌شدند. به همین جهت پس از ترور منصور بود که اینها را شناسایی کردند، دستگیر کردند و شهید حاج صادق امانی را همراه با شهید بخارائی و یاران دیگرشان را همان موقع به شهادت رساندند و شهید عراقی و یاران دیگر را به حبس ابد محکوم کردند.
*در رابطه با مبارزه مسلحانه در برابر رژیم و شکل مطروحه آن از طرف بعضی از گروهها آیا نظر امام را می‌دانید؟
امام احتمالاً با استفاده صحیح از سلاح در مبارزه با رژیم موافقت داشتند ولی با استفاده صحیح از آن ایشان معتقد بودند که پایگاه اصلی مبارزه باید مبارزه قاطع و آشتی ناپذیر اسلامی اجتماعی سیاسی باشد و یک بازوی مسلح و یک شاخه نظامی این مبارزه را قهرآمیزتر و قاطع‌تر کند. از سئوالاتی که از ایشان در باره استفاده از وجوه شرعیه برای تهیه سلاح و تامین هزینه‌های این گروههای اسلامی اصیل مسلح بعمل آمد و اجازه‌ای که ایشان دادند بخوبی روشن است که ایشان با اصل مطلب موافق بوده‌اند. اما سخت مقید بودند که اساس مبارزه انقلابی فکری و اجتماعی و سیاسی باشد که توده مردم را بصورت یک توده انقلابی در آورد و نه فقط یک گروه مسلح را که احیاناً در معرض خطر بزرگ منزوی شدن قرار بگیرد و به علت اینکه می‌خواهد زیرزمینی باشد عملاً از جریانات دور شود و منزوی شود. این خطر انزوا خطر بزرگی برای گروههای مسلح است و همینطور که گفتم علاجش آن است که شاخه نظامی متصل و مرتبط تشکیلاتی دقیق باشد، با یک حرکت گسترده علنی یا نیمه علنی سیاسی – پیروزی مبارزات مکتبی ملت ما در خط رهبری امام یک تجربه مثبت انقلابی است که همین نظر را تأیید می‌کند. بدین معنا که بازوهای مسلح تنها در حد ضربه وارد آوردن به دشمن بکار رفت. اما آنچه دشمن را از پای درآورد، حرکت گسترده انقلابی اجتماعی سیاسی اسلامی مردم ما بود که بصورت یک سیل خروشان و یک طوفان عمومی کاخ بیداد رژیم را از بیخ و بن برکند و نابود کرد.
متن تلخیص شده گفت و گوی شهید آیت الله دکتر بهشتی در رابطه با پانزدهم خرداد