ادب و هنر

گزارش‌های محرمانه انگلیسی

بخشی از کتاب «رجال و دیپلمات‌های عصر قاجار و پهلوی» نتیجه گزارش‌‌ها و اطلاعاتی است که چرچیل از شخصیت‌های ایرانی گردآوری کرده است. بخش دیگر از مطالب کتاب نوشته‌ها و گزارش‌های سر ریدر ویلیام بولارد است. میزان دخالت‌های او در امور داخلی ایران حد و مرزی نداشت تا جایی که هیچ یک از سفیران و وزیر مختاران انگلیس در ایران تا آن زمان چنین حق و حقوقی برای خودشان قائل نبودند. بولارد تقریبا هر سال شرح حال رجال و گزیدگان اجتماعی ایران را با ذکر محرمانه بودن آن برای وزارت امورخارجه و دیوان هند در لندن ارسال می‌کرد.
زینب حیدری- ایرانی ها مدتها است، انگلیس را عامل فتنه و اتفاقاتی می‌‌دانند و این عقیده تا جایی پیش رفته که ریشه، همه اتفاقات ناخوشایند را انگلیس ها بدانند و بگویند کار، کار انگلیسیهاست. البته تشخیص ریشه این دخالتها چندان هم بیپایه و اساس و صرفا برپایه ظن و گمان نیست.

جمع آوری اطلاعات باعث به ثمر رسیدن نقشهها و پیش برد اهداف دولتهای سلطه جویی چون انگلیس در کشورهای دیگر شده است و همواره ماموران سیاسی و کارگزاران دولت انگلیس سردمدار و پیش گام سایر کشورها در جمعآوری اطلاعات بودهاند و این رفتار انگلیسیها در اوایل سده نوزدهم میلادی و همزمان با گستردهتر شدن روابطشان با ایران از یک سو و اجرای یک نظام اداری در وزارت امور خارجه انگلستان از سوی دیگر باعث شد که این گردآوری اطلاعات نظم و نسق بهتری پیدا کند و در قالب گزارشهایی تهیه شود.

این مطالب در ابتدا شامل اطلاعات، اظهار نظرها و توصیههای بسیار ضروری درباره رخدادهای سیاسی و اجتماعی میشد و در طول زمان جامعتر و کاملتر شد. این اطلاعات ابتدا درباره شخصیتهای درجه اول ایران گرد آوری میشد اما با گذشت زمان شمول بیشتری یافت تا جایی که در اوایل قرن بیستم جورج چرچیل دبیر شرقی سفارت بریتانیا که ماموری فعال و کار آزموده بود، توانست جلد دیگری به گزارشهای گردآوری شده پیش از آن، از سران و شخصیتهای ایرانی گردآوری کند. او این مطالب را برای استفاده ماموران و فرستادگان دولت اعلی حضرت پادشاه انگلیس تهیه میکرد که کاملا سری و محرمانه بودند. او در محافل و انجمن ها و حتی مجلس شورای ملی حاضر میشد و گزارش و خلاصهای از اتفاقات پیش آمده را ثبت میکرد.

بخشی از کتاب «رجال و دیپلماتهای عصر قاجار و پهلوی» نتیجه گزارش‌‌ها و اطلاعاتی است که چرچیل از شخصیتهای ایرانی گردآوری کرده است. بخش دیگر از مطالب کتاب نوشتهها و گزارشهای سر ریدر ویلیام بولارد است. میزان دخالتهای او در امور داخلی ایران حد و مرزی نداشت تا جایی که هیچ یک از سفیران و وزیر مختاران انگلیس در ایران تا آن زمان چنین حق و حقوقی برای خودشان قائل نبودند. بولارد تقریبا هر سال شرح حال رجال و گزیدگان اجتماعی ایران را با ذکر محرمانه بودن آن برای وزارت امورخارجه و دیوان هند در لندن ارسال میکرد.

چرچیل و رابینو برخلاف بولارد صرفا به موقعیت اجتماعی و سمتهای رسمی مقامات ایرانی توجه داشتهاند اما چرچیل در پارهای موارد به شرح دودمان خاندانهای ایرانی و اقوام و سوابق تاریخی آنها نیز میپردازد.

اطلاعات این کتاب را غلامحسین میرزا صالح به فارسی ترجمه کرده است، با این تعاریف و با نثر کتاب، خواندن آن حتی برای یک بار خالی از لطف نیست، انتشارت معین این کتاب را در ۴۵۶ صفحه با قیمت ۱۸هزار تومان منتشر کرده است.

https://shoma-weekly.ir/OuoHx8