ادب و هنر

کلیدهایی برای آشنایی با تاریخ انقلاب

اردیبهشت 1389، کمتر از یکسال پس از فتنه بود که امام خامنه ای فرمود: باید در خصوص نگارش تاریخ صحیح و واقعی انقلاب اسلامی کاری جدی انجام و غفلتهای گذشته جبران شود. البته رویشهای خوب و نوید بخشی در سالهای اخیر در حوزه فرهنگ و ادبیات کشور مشاهده می شود که باید این رویشها و تولیدات مورد توجه و حمایت قرار گیرند. این هشدار در مواقع مکرر دیگر نیز تکرار شده است. هشدارهایی همچون " اصل حادثه انقلاب و دفاع مقدس در معرض آسیب تحریف است " و ... از این رو پیشنهاد می کنم در روزهای باقیمانده از نمایشگاه کتاب امسال یکی از اهتمام های تان خرید کتاب های تاریخ شفاهی انقلاب از منابع اصیل آن باشد.
محمد مهدی اسلامی- اردیبهشت 1389، کمتر از یکسال پس از فتنه بود که امام خامنه ای فرمود: باید در خصوص نگارش تاریخ صحیح و واقعی انقلاب اسلامی کاری جدی انجام و غفلتهای گذشته جبران شود. البته رویشهای خوب و نوید بخشی در سالهای اخیر در حوزه فرهنگ و ادبیات کشور مشاهده می شود که باید این رویشها و تولیدات مورد توجه و حمایت قرار گیرند.

این هشدار در مواقع مکرر دیگر نیز تکرار شده است. هشدارهایی همچون " اصل حادثه انقلاب و دفاع مقدس در معرض آسیب تحریف است " و ...

از این رو پیشنهاد می کنم در روزهای باقیمانده از نمایشگاه کتاب امسال یکی از اهتمام های تان خرید کتاب های تاریخ شفاهی انقلاب از منابع اصیل آن باشد. برای تکمیل پیشنهادم، فهرستی از کتابهای خاطرات پیشروهای مبارزان انقلاب اسلامی را نیز در ادامه تقدیم می کنم:

1- «ناگفته‌ها» عنوان کتابی است که به خاطرات شهید مهدی عراقی اختصاص دارد. این کتاب یکی از بکرترین خاطره گویی های انقلاب اسلامی است که از پیاده شدن نوارهای خاطرات شهید عراقی در نوفل لوشاتو تدوین شده است. اشکال جدی این کتاب آن است که هیچ گونه توضیح و حاشیه نویسی ندارد؛ در حالی که به اقتضای زمان خاطره گویی که شهید عراقی بدون منابع و با اتکا به حافظه خود سخن گفته است، می توانست موجب غنای بیشتر اثر شود. مثلا ارائه متن بیانیه ها یا اسنادی که شهید عراقی از آنها یاد کرده است. همچنین وی به دلیل آنکه در تاریخی سخن می گفته است که ساواک فعال بوده و همرزمانش در ایران در آسیب قرار می گرفتند، طبیعتا برخی از سخنان خود را شفاف بیان نکرده و نام برخی را نبرده است.

2- خاطرات «حبیب‌الله عسگر اولادی» ۳۳۰ صفحه‌ای در قالب ۷ فصل به همت مرکز اسناد انقلاب اسلامی و با همکاری حزب موتلفه اسلامی تدوین شده است.

عناوین فصل‌های هفت‌گانه این کتاب، «در بستر زمان، همراه با نهضت امام خمینی(ره)، حضرت امام و فاجعه فیضیه، قیام ۱۵ خرداد، علما و هیات‌های موتلفه اسلامی، علما و هیات‌های پس از ۱۵ خرداد، تبعید امام و واکنش هیات‌های موتلفه اسلامی و در فصل هفتم ادامه مبارزه در زندان» است. این کتاب تنها فرازی کوتاه از خاطرات مرحوم عسگراولادی را پوشش داده است.

مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در سالهای اخیر دست به انتشار خاطرات مبارزان زیادی زده است؛ اما یکی از اشکالات محسوس در این مجموعه کیفیت کمتر آن نسبت به آثار مشابه است. به عنوان نمونه خاطرات ابوالفضل توکلی بینا یکبار هم توسط این انتشارات منتشر شده که فاصله محسوسی با کتاب قبلی دارد. با این حال مجموعه این خاطرات مملو از قطعات کمتر بیان شده تاریخ معاصر است. از این گروه پیشنهاد می گردد تعدادی از کتابها را خریده و مطالعه کنید، همچون خاطرات جواد مقصودی، خاطرات مصطفی حائری‌زاده، ، خاطرات محمد رضا اعتمادیان، خاطرات حاج احمد قدیریان، خاطرات حاج هاشم امانی، خاطرات فضل‌الله فرخ، خاطرات مرحوم سیدرضا زواره‌ای، خاطرات ولی الله چه‌پور، خاطرات مرحوم حاج احمد شهاب، خاطرات رفیق دوست، خاطرات حجت الاسلام جعفر شجونی، خاطرات حجت‌الاسلام موحدی ساوجی (ره)، خاطرات و مبارزات شهید محلاتی

3- «دیدار در نوفل لوشاتو» نام کتابی است که فرامرز شعاع حسینی در آن به جمع آوری خاطرات سیاسی- اجتماعی ابوالفضل توکلی بینا پرداخته و با فصولی از جمله "پیوند با نهضت امام"، "شکل گیری هیئت های موتلفه اسلامی"، "دستگیری حضرت امام و اقدام به موقع موتلفه"، "کاپیتولاسیون و تبعید امام"، "آزادی از زندان"، "از شهرک سالاریه تا مدرسه رفاه"، "دیدار با امام خمینی در نوفل لوشاتو"، "بازگشت از فرانسه و سازماندهی کمیته استقبال"، "پیروزی انقلاب اسلامی"، "روزهای آغازین پیروزی" و "بازگشت امام به قم"، تدوین گردیده است. موسسه چاپ و نشر عروج ناشر این کتاب است.

4- مرکز اسناد انقلاب اسلامی همچنین دست به انتشار کتابهایی تحت عنوان تاریخ شفاهی نیز زده است. کتابهایی که خاطرات گوینده نیست اما سوژه مورد نظر بر اساس خاطرات یارانش روایت شده است. "تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید صادق امانی " به قلم عزیزی و سلطانی به بررسی شخصیت‌ فردی می پردازد که از آغازین روزهای انقلاب تا شهادتش در 26 خردادماه 44 نقش مهم و چشمگیری در نهضت امام خمینی (ره) دارد. این کتاب در واپسین روزهای اسفند ۱۳۹۲ توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی په چاپ رسیده است. کمی پیشتر نیز "تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی" به همت همان مولفان منتشر شده بود. شهید مطهری در حدیث دیگران (تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات آیت‌الله شهید مرتضی)، تاریخ شفاهی هیات های موتلفه اسلامی، مساجد بازار تهران در نهضت امام خمینی و ... نیز در این گروه می گنجند.

5- یکی از بهترین گروه های حاضر در تاریخ معاصر "دفتر ادبیات انقلاب اسلامی" وابسته به حوزه هنری است که خاطرات «احمد احمد» (که به تازگی به چاپ هفدهم رسید ) و نیز خاطرات عزت‌اله شاهی آن مشهور است. از دیگر آثار این گروه می توان به کتاب "زوایای تاریک" خاطرات جلال‌الدین فارسی اشاره کرد. از تازه ترین آثار این گروه "برای تاریخ می گویم" خاطرات محسن رفیقدوست است.

6- یکی از مجموعه هایی که در بیان تاریخ به شیوه تاریخ شفاهی پیشتاز بوده است، کتاب "خاطرات 15 خرداد" ‌به کوشش علی باقری و جلیل عرفان منش که در 9 جلد به بررسی نقطه عطف نهضت امام پرداخته است. به علت تحقیق و انتشار در دهه 70 مولفان به سراغ چهره هایی رفته اند که در سالهای بعد در قید حیات نبوده اند. همچون مرحوم حاج سعید امانی و حاج حبیب‌الله شفیق. حوزه هنری ناشر این مجموعه مرجع است.

7- "خاطرات منتظری و نقد آن" اثر دکتر بادامچیان به روشی نو به بررسی و نقد خاطرات آقای منتظری به همراه چاپ خاطرات ایشان پرداخته است به گونه ای که ابتدا خواننده با مطالعه نقد به واقعیات دست یافته و سپس به بررسی خاطرات ایشان که در اوایل انقلاب اسلامی قائم مقام رهبری بوده اند می پردازد. همین انتشارات کتاب دیگری نیز از بادامچیان به چاپ رسانده است که "آشنایی با جمعیت موتلفه اسلامی" نام دارد و با بیان اطلاعاتی دقیق از جزییات مبارزات، روایتی قابل استناد از سالهای ابتدای نهضت ارائه می دارد.

8- از جمله دیگر آثار تاریخی قابل رجوع مجوعه یاران امام به روایت اسناد ساواک است. این مجموعه به انتشار اسناد ساواک با برخی حاشیه نویسی ها پرداخته و بیشتر متناسب علاقه مندان به پژوهش های تاریخی است. از این مجموعه می توان به "آیت الله محی الدین انواری به روایت اسناد ساواک" ، "شهید صادق" شهید محمد صادق اسلامی به روایت اسناد ساواک، "شهید حجت السلام اندرزگو به روایت اسناد ساواک" و ... اشاره کرد.

9- برخی از کتب تاریخی را نیز باید در انتشارات هایی که انتظار نداریم جستجو کنیم. همچون "پنجره ای به گذشته" که به انعکاس خاطرات علاء میرمحمدصادقی از دوران مبارزه می پردازد و توسط انتشارات کارآفرین! منتشر شده است.

10- انتشارات شاهد، با جمع آوری ماهنامه های هر سال در یک مجلد، کتاب هایی بزرگ و قطور را منتشر کرده است که روایت هایی بی نظیر درباره شهدای شاخص نهضت همچون شهیدان بهشتی، مطهری، لاجوردی، اندرزگو، عراقی، مفتح و ... ارائه داده است.

https://shoma-weekly.ir/bMiUpy