الگویی را که به انسان‌ها توجهی نشود و فقط صِرف پیشرفت و اقتدار اقتصادی مد نظر باشد، الگوی پیشرفت اسلامی نیست. پیشرفت اسلامی همراه با تکریم انسانیت انسان و پرورش انسانی است که در قرآن به عنوان یک انسان مؤمن و مسلمان شناخته شده است و برای او حیاتی به عنوان حیات طیبه رقم می‌زند.
در حقیقت فضای دانشگاه‌های ما از نظر تحقیقات و گفتمان‌های علمی خوب است، اما بحث گفتمان علمی احتیاج به پشتیبانی علمی به‌خصوص از سوی دولت، فعال کردن بخش خصوصی و همکاری بخش‌های مختلف کشوری و اجرایی کشور با دانشگاه‌ها دارد؛ لذا بحث تحقیقات و گفتمان علمی در دانشگاه‌ها مطلوب است، اما این هم احتیاج به برنامه‌ریزی منسجم، هماهنگی و توجه دولت به این مسئله دارد.
***
زین العابدین امیری - همین چند روز پیش و در دیدار با دانشگاهیان ، امام خامنه ای بار دیگر از اهمیت توجه به پیشرفت های علمی و استمرار آن گفتند. توجه به الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت و نه الگوی غربی از نکات مهمی بود که برای چندمین بار روی آن تأکید داشتند. ضمن اینکه توجه دادند که مبادا به نام علم به سمت مسائل پوچ حرکت کنید. با دکتر عباسپور در مورد بعضی از این محور ها به گفتگو نشسته ایم. حضرت آقا در صحبت‌های اخیرشان فرمودند، ما هنوز از خط مقدم علمی دنیا عقب هستیم. این موارد عقب‌ماندگی کجا نمود دارد؟
من معتقدم بیشترین همتی که در پیشرفت علمی کشور صورت گرفته و موفقیت‌های خوبی که حاصل شده، بر پایه همت و اراده نخبگان، اساتید دانشگاه‌ها، پژوهشگران، محققان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی بوده است. در حقیقت دولت نتوانسته است به یک نظام هماهنگ پشتیبانی برسد و از تحقیقات به صورت هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده حمایت‌های لازم را به عمل آورد. ما پیشرفت‌های خوبی داشته و توانسته‌ایم در بعضی از رشته‌ها به مرزهای دانش برسیم. این امر اگر نگوییم صد در صد ولی با درصد بالایی به همت اساتید بستگی داشته است. البته در بعضی از زمینه‌ها پشتیبانی مدیریتی از تحقیقات و برنامه‌ریزی مسئولان ارشد کشور تأثیر داشته، اما معتقدم این همت اعضای هیئت علمی بوده است. از همین جا می‌شود نتیجه گرفت که اگر مسئولین بتوانند برنامه‌ریزی و برنامه تحقیقات کشور را منظم کنند و اعتبارات تحقیقاتی را به‌طور مطلوب در اختیار محققین قرار بدهند، طبعاً در کنار همت بالای اساتید دانشگاه‌ها می‌توانیم پیشرفت‌های بسیار مطلوب و بهتری را به دست آوریم. به عنوان مثال در سال گذشته بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌ها قریب به صفر بود و تقریباً می‌شود گفت دانشگاه‌ها بودجه تحقیقاتی‌شان را نگرفتند و بسیاری از پرداخت‌ها در مورد تحقیقات توسط مراجع زیربط به محققین و پژوهشگران دانشگاه‌ها انجام نشد. این همت اساتید، اعضای هیئت علمی و دانشجویان بود که نهایتاً مقاله منتشر کردند و توانستند در زمینه‌های مختلف گام بردارند.
در مثال دیگر، قانون شرکت‌های دانش‌ـ‌بنیان تصویب شده و چندین سال است به این شرکت‌ها پول اختصاص داده می‌شود، اما متأسفانه دولت این پول را هزینه نمی‌کند و اهدافی که در قانون صندوق شکوفایی و نوآوری در نظر گرفته شده تا سال 91 تحقق نیافته است؛ در مورد امسال که سه چهار ماه از سال می‌گذرد مطلع نیستم، اما بالاخره دولت به این قانون عمل نکرد. در جای دیگر اولویت‌های تحقیقاتی مصوب شده است، اما حمایت لازم از اولویت‌های تحقیقاتی و محققین صورت نگرفته است؛ لذا می‌توانم فرمایش آقا را در این جهت ارزیابی کنم که اگر بتوانیم در امر تحقیقات مدیریت لازم را انجام بدهیم، قوانینی که تصویب شده‌اند، به کار گرفته شوند و تحقیقات در کشور بتواند هماهنگ شود ـ‌که در اینجا داستان بسیار مفصل است‌ـ قطعاً می‌توانیم بسیار سریع‌تر به اهداف بلندمدتمان برای پیشرفت‌های علمی نائل شویم.
ایشان گفته‌اند باید گفتمان علم و گفتمان پیشرفت علمی و عمومی کشور در دانشگاه‌ها حفظ شود. الان فضای دانشگاه‌های ما دارای گفتمان پیشرفت است؟
در حقیقت فضای دانشگاه‌های ما از نظر تحقیقات و گفتمان‌های علمی خوب است، اما بحث گفتمان علمی احتیاج به پشتیبانی علمی به‌خصوص از سوی دولت، فعال کردن بخش خصوصی و همکاری بخش‌های مختلف کشوری و اجرایی کشور با دانشگاه‌ها دارد؛ لذا بحث تحقیقات و گفتمان علمی در دانشگاه‌ها مطلوب است، اما این هم احتیاج به برنامه‌ریزی منسجم، هماهنگی و توجه دولت به این مسئله دارد که حمایت کند و نهایتاً نیروهای پراکنده در دانشگاه را جهت دهد تا بهره‌برداری‌های لازم به عمل آید.
اشاره بعدی ایشان الگوی ایرانی‌ـ‌اسلامی در مقابل الگوی غربی است. الگوی غربی پیشرفت و الگوی ایرانی‌ـ‌اسلامی پیشرفت چه تفاوت هایی دارد؟
الگوی غربی پیشرفت خیلی به بحث عدالت توجه ندارد. می‌بینیم بعضاً اقتصاد کشورهای غربی، اقتصاد مقتدری است، اما در عمق جامعه مشاهده می‌کنید عدالت اقتصادی وجود ندارد و کارتل‌ها و شرکت‌های قوی اقتصادی هستند که نبض اقتصاد در دستشان است و این اقتدار اقتصادی در کشورهای غربی برای قشر عادی و پایین جامعه دستاوردی را به همراه ندارد.
پیشرفت اسلامی توأم با برقراری عدالت است و نهایتاً سعی می‌کند با حصول این پیشرفت و اقتدار اقتصادی در یک کشور اسلامی، همه اقشار جامعه این اقتدار را احساس کنند و فقط مختص گروه خاصی نشود. به عبارت دیگر پیشرفت غربی صرفاً به جنبه‌های مادی زندگی توجه دارد و به زندگی معنوی و برقراری عدالت توجهی نمی‌کند. اصولاً برای پیشرفت اسلامی پیشرفتی قابل قبول است که باعث تکامل افراد جامعه، چه از نظر مادی و چه از نظر معنوی، یعنی موجب ارتقای حیات و حرکت شود. حرکت به سمت حیات طیبه‌ای که در قرآن و احادیث مطرح شده است. پیشرفت توأم با تربیت انسان‌های مؤمن و خداشناس که به فاکتورها و مؤلفه‌های انسانی احترام می‌گذارند، درحالی که این موضوع برای پیشرفت غربی اهمیتی ندارد، به همین دلیل اگر ببیند از نظر اقتصادی به جان هم انداختن ملت‌ها برایش سود دارد، این کار را می‌کند. می‌بینیم که بخش زیادی از پیشرفت غربی باعث استعمار بسیاری از کشورهای افریقایی شده است و افریقا سرزمینی با نعمت‌های خدادادی فراوان مردم محرومی دارد. می‌بینید ذخایر و معادن این قاره توسط کشورهای غربی غارت می‌شود و این کشورها را سیراب می‌سازد.
الگویی را که به انسان‌ها توجهی نشود و فقط صِرف پیشرفت و اقتدار اقتصادی مد نظر باشد، الگوی پیشرفت اسلامی نمی‌دانیم. پیشرفت اسلامی همراه با تکریم انسانیت انسان و پرورش انسانی است که در قرآن به عنوان یک انسان مؤمن و مسلمان شناخته شده است و برای او حیاتی به عنوان حیات طیبه رقم می‌زند.