نصر عزیزی- در محافل علمی واژه پژوهش بسیار جذاب و شیرین است، علت آن اهمیتی است که پژوهشگران و عالمان رشته‌های مختلف علوم انسانی و علوم تجربی برای آن قائل‌اند و به تأثیر تحقیق و پژوهش علمی در تغییر روند پیشرفت‌ها و اصلاح وضع موجود و کاهش هزینه‌ها و بهبود زندگی در جامعه آگاه هستند.
بدون تردید سهم پژوهش در پیشرفت و توسعه کشورهای پیشرو از جهت علمی و تکنولوژی تعیین کننده بوده و کماکان این نقش همچنان اثرگذاراست.
در دو قرن اخیر غربی‌ها و معدودی از کشورهای بلوک شرق در بخش‌های صنعت و معدن و کشاورزی، مهار آب‌ها، حمل و نقل هوایی، زمینی و دریایی، در حوزه‌های پزشکی و بهداشت و درمان، در بخش هوا و فضا، مخابرات و ارتباطات، تجهیزات نظامی و دفاعی و موشکهای قاره‌پیما، اصلاح ژنتیک و فناوری نانوتکنولوژی، تجهیزات سمعی و بصری و نمایش و هنر و سینما و علوم تغذیه و صد‌ها مقوله دیگر پیشرفت‌های حیرت‌انگیزی داشته‌اند.
یادآوری این نکته هم مهم است که شکل‌گیری بخشی از روابط استعماری و تقسیم‌بندی کشور‌ها به دو گروه ارباب و نوکر و یا ثروتمند و فقیر و یا متمدن و متوحش و یا پیشرفته و عقب‌مانده و یا توانمند و ضعیف و در نهایت قلدر و تسلیم ناشی از پیشرفت‌هایی است که در نقطه‌ای به امر تحقیق و پژوهش ختم می‌شود و یادآوری مهم‌تر این است که تحقیق و پژوهش همواره از آن مسلمانان بوده و اسامی دانشمندان مسلمان در همه قرون اسلامی و در همه رشته‌ها آوازه محافل علمی و دانشگاهی است.
برای پاسخ به این سئوال که چرا این نوع تقسیم‌بندی واقعی در کشور صورت گرفته و هنوز هم ادامه دارد، از میان صد‌ها دلیل مبنایی، یک دلیل‌اش این است که اجازه نداده‌اند تحقیق و پژوهش از نطفه سردرآورد و اگر هم مجال و فرصتی برای آن در میان دانشمندان کشورهای عقب نگهداشته شده بوجود آمد، اجازه رشد و طی مسیر تا رسیدن به نتایج نهایی داده نشد زیرا قبل از هر چیز حکومت‌ها و کارگزاران مزدور و یا ترسو و یا وابسته، خود مانع اصلی هموطنانشان در این امر مهم بوده‌اند. لذا اگر قرار بود صدایی فریادگونه برای پژوهش بلند شود، یا از حوزه‌های علمیه بود که سرکوب شده‌اند و یا از دانشگاه‌ها مورد انتظار بود که وابسته بوده‌اند.
علاوه بر این هر کشوری که تا حدودی راه استقلال را در پیش گرفت، ضمن پرداختن هزینه‌های آن به همان نسبت مسیر را برای پژوهش و تحقیق و فایده‌های بزرگ دنباله‌دار آن باز نمود.
ملاحظه شود در کشور ما که به معنای حقیقی در طول قریب به سه دهه گذشته در حصر اقتصادی و فرهنگی و اطلاعات و اخبار و مراودات و ارتباطات آزادانه بین‌المللی و تهدیدهای نظامی و امنیتی بوده‌ایم، ولی با این وجود در بسیاری از زمینه‌ها توانسته‌ایم راه‌های صد ساله را یک شبه پیموده و برخی مدعیان ابرقدرت را پشت سرگذاشته و اگر این خط نورانی و مسیر مصلحانه برای اصلاح زندگی انسان‌ها از جمهوری اسلامی کماکان و با قدرت ادامه یابد در آینده نه چندان دور دنیا را متحول خواهد ساخت.
اما مسئولان نظام توجه داشته باشند وقتی مسئولی در تراز جمهوری اسلامی هستیم که اراده‌ای به بزرگی اراده شهیدانی چون تهرانی مقدم و شهریاری‌ها داشته باشیم و نگاه‌مان بلند باشد و در حوزه‌های کاری خود جایگاه ویژه‌ای برای بخش پژوهش و تحقیق مؤثر و نتیجه بخش منظور نماییم.
البته از آسیب‌شناسی این حوزه هم غافل نباشیم که به چند نکته آن برای اصلاح و بازنگری اشاره می‌شود؛ در سالهای گذشته در بسیاری از حوزه‌های تحت مدیریت هر سه قوه اعم از حوزه‌های نظریه‌پردازی و تحقیقات مبنایی و توسعه‌ای و کاربردی غفلت گردید. یکی ازغفلت‌ها اختصاص ندادن سهم قابل توجه اعتباری بوده است. در برخی حوزه‌ها مسئول بلند پایه و یا میانی اصولاً در وادی فهم و درک پژوهش و تحقیق نبوده و برای مشاوره کار‌شناسان خبره هم اهمیتی قائل نبودند.
در بعضی حوزه‌ها پژوهش برای پژوهش بود نه برای اجرا و یا میدان داری و یا تاثیرگذاری و یا باز شدن دروازه‌های تفکر و تعمق جدید در خصوص رویداد‌ها و حوادث و نیاز‌ها، درموارد زیادی اگر پژوهشی صورت گرفته با نیازهای اولویت‌بندی شده و کار‌شناسی و مطابق با برنامه‌ها یا انطباقی نداشت ویا در مقطعی تا رسیدن به نتایج مطلوب رها گردید. از این سنخ پژوهش‌ها را می‌توان هزاران عنوان فهرست نمود.
زمانی که بسیاری مدیران انتصابی از ۲۰ شاخص راهبردی پانزده تا هیجده تا را دارند، چه انتظاری برای پرداختن به تحقیق و پژوهش وجود دارد؟ در دنیای پیشرفته به رقم شاخص در امر پژوهش به تجربه رسیده‌اند با کمال تأسف در بعضی حوزه‌ها آمار‌ها نشان می‌دهد که شاخص پژوهش منظور شده ضمن اینکه حتی ۵ درصد آن استاندارد نیست، همان اعتبار تخصیصی به هزینه‌های پیش پا افتاده جاری اختصاص داده می‌شود.
در هفته پژوهش که بسیار حائز اهمیت است، از شخص رئیس جمهور محترم و مسئولین نهادهای ذیربط درخواست می‌شود سه اقدام عاجل و بصورت متمرکز صورت گیرد:
۱- آسیب‌شناسی پژوهش و تحقیق را با آمار و ارقام و متولیان و اعتبارات و اقدام انجام شده و انتظارات و اهداف و تحقق‌ها شفاف‌سازی نماییدو این اقدام نباید دو ماه بیشتر طولانی شود.
۲-همه چشم‌انداز و راهبرد‌ها و برنامه‌ها و اعتبارات و متولیان و زمان پیش بینی شده و دورنماهای تحقق‌ها در همه حوزه‌های علوم انسانی و تجربی برای نظارت ویژه در معاونت علمی رئیس جمهور متمرکز و گزارش ماهانه در پایگاه اطلاع‌رسانی اختصاصی با همه مشخصات مورد نظر منتشر شود و ارزیابی پایان سال به مردم ارائه شود.
۳-فراخوانی از محققان و دانشمندان و پژوهشگران صورت گیرد و قدر یقین جمعیت کثیری برای انقلاب در این حوزه آماده خواهند بود.