زندگی جلال آل احمد را باید زندگی پر فراز و نشیبی دانست، دوران کودکی، نوجوانی و جوانی و بالاخره دوران میانسالی جلال و مرگ او. مردی که در خانواده ای روحانی زاده شد، پدرش سید احمد طالقانی از روحانیون به نام دوره خویش بود و پسرعمویش آیت الله طالقانی از بنام ترین روحانیون تاریخ معاصر ایران است.
اگر از تحصیلات او، اقدامات سیاسی او از جمله دوران لامذهبی و عضویت در حزب توده و... بگذریم، به روزگاری می رسیم که جلال آل احمد به مدد تجارب زندگی، وارد دورانی می شود که بر جریان روشنفکری دوره خود اثر می گذارد و نیز پیوندی محکم با شجره روحانیت پیدا می کند، آنگونه که بعد از وی بسیاری تلاش کردند با انواع قلم فرسایی ها او را در تقابل با رو حانیت نشان دهند.
اما از ارتباط او با روحانیت و رهبری انقلاب اسلامی همین بس که دیدار او پیش از سفر حج در وی اثر می‌گذارد، با امام خمینی(ره) مرتبط می شود و حتی در پی انتشار خبر آزادی امام خمینی(ره) برای وی نامه ای می نگارد و از مکه شرح احوال رخدادهایی را که به نظرش مهم می آمده به نظر امام می رساند. و این ارتباط از دید ساواک هم پنهان نمانده و اسناد ساواک نشان می دهد که به دلیل این ارتباط وی از سوی ساواک تحت نظر بوده است. برای شناخت جلال نگاهی به آثار زیبای او می‌اندازیم.
خسی در میقات: سفرنامه معروف حج به قلم جلال آل احمد که در سال 43 به رشته تحریر درآورده. همان سفری که پس از دیدار با امام خمینی(ره) به آن مشرف شد. نویسنده از بدو ورود به فرودگاه جده شروع به نوشتن می کند و آن قدر توصیفات دقیق و تفکرات ذهنی خود در منزل ها و اقامتگاه‌ها و مکان ها و وقایع را با شور و حال به رشته تحریر در می‌آورد که اعجاب خواننده برانگیخته می شود.
مدیر مدرسه: داستان بلند و زیبای جلال آل احمد. و از من بشنوید زیباترین اثر داستانی او که خواننده را تا تمام کردن یک نفس کتاب با خود همراه می کند! جلال آل احمد در سال 37 و پس از فراز و فرودهای مختلف زندگی و پایان تب و تاب اتفاقات سیاسی دهه سی(به خصوص واقعه تاسف بار کودتای مرداد 32) با خستگی، عصبانیت و دردی که از لحن کتابش بر
می‌آید داستان را نوشته است.
مدیری که با عصبانیت وارد دفتر رئیس اداره فرهنگ می شود، و سرانجام با همان بداخلاقی و البته پارتی! بازی و رشوه مدیر مدرسه ابتدایی می‌شود و اتفاقاتی که هم زمان با آشنایی مدیرمدرسه با دانش آموزان تا بخش هایی از زندگی مدیر گسترده می‌شود.
غربزدگی: شاید به جای تعریف این کتاب، باید از خاطره ای که شمس آل احمد برادر جلال تعریف می کند گفت. آنجایی که همراه جلال به دیدار امام خمینی(ره) می روند و زیر تشکچه امام کتاب غربزدگی را می‌بیند. و پرسش جلال: آقا این مزخرفات به دست شما هم رسیده؟ و پاسخ شنیدنی امام خمینی(ره): اینها مزخرف نیستند جوان! این ها چیزهایی است که ما باید می گفتیم و شما گفتید.
نون و القلم: ماجرایی است آمیخته با اعتراض و نگاه منتقدانه جلال آل احمد به جریان صوفی گری که به بهائیت نیز
کنایه هایی می زند و داستان دو میرزابنویس! را روایت می کند. ماجرا به اعتراض به وضع حاکم و استبداد آنها ختم می شود. اما میرزابنویس ها جای خودشان را به دو اصلاح‌طلب می سپارند و خودشان هم سرانجام با همین نگاه بر می گردند اما سرآخر نگاه صوفیانه اهالی داستان از انقلاب! پشیمان می شوند.
اورازان: نام روستای آباء و اجدادی جلال آل احمد است. و مجموعه ای است که از اقامت های متناوب و گاه گاه جلال آل احمد در این روستا به رشته تحریر درآمده. نگاه جلال در این کتاب به اتفاقات روستا، رفت و آمد از ده به شهر و از شهر به ده، همان نگاهی است که در سفرهای او به سرزمین تات نشین های بلوک زهرا و... وجود دارد. و امتیاز ویژه ای که می شود به دیگر نوشته های جلال از این دست قائل شد، علاقه جلال به این روستاست.
از رنجی که می بریم: نوشته جلال آل احمد درست در سالی که از حزب توده برید و از آنها جدا شد. این آغاز تحول دوباره در دیدگاه های جلال آل احمد است و این کتاب از این جهت می تواند جالب و لذت بخش باشد. پیش از آن جلال آل احمد در خدمت حزب توده فعالیت سیاسی خود را آغاز کرده بود ولی با مشکلات فکری که با رهبریت حزب و دخالت عوامل بیگانه در آن پیدا می کند از حزب توده انشعاب می کند و در همان سال این کتاب را منتشر می نماید.
