حجت‌الاسلام رسول منتجب‌نیا- تفاوت‌های زیادی بین نظام حزبی و غیر حزبی و تأثیر آن بر انتخابات وجود دارد که با توجه به این تفاوت‌ها، چاره‌ای نداریم جز حرکت کشور به سمت تحزب تا نظام حزبی بر کشور حاکم شود.حزب و نظام حزبی با قانون اساسی تطابق دارد، منافاتی هم با نظام ولایی ندارد چراکه اولین تعهد حزب و کاندیداها اعتقاد به ولایت‌فقیه است. پیشرفته‌ترین نظام‌ها، نظام حزبی است که باید بر کشور حاکم شود.
نامزد حزبی؛ با پشتوانه پاسخگویی
فرق مهم و اساسی بین دولت حزبی یا حکومت حزبی و غیر حزبی وجود دارد. در حکومت حزبی مردم در طول سال شبانه‌روز با حزب مدنظر خود ارتباط برقرار می‌کنند و با برنامه‌ها، روش و منش اعضای حزب آشنا می‌شوند. در زمان انتخابات مردم به آن حزب رأی می‌دهند. اگر حزب شخصی به‌عنوان کاندیدا معرفی کند با پشتوانه حزب و برنامه‌های حزبی مردم به شخص رأی نمی‌دهند، بلکه به برنامه‌هایی که پشتوانه کاندیداهست، رأی می‌دهند.
در حکومت غیر حزبی عناصر مختلفی باعث موفقیت فرد می‌شود. شرایط اقتصادی و رضایت مردم، تبلیغات زیاد، حمایت شخصیت‌ها و گروه‌های حامی از آن جمله است؛ اما در نظام حزبی نه تبلیغات سرسام‌آور وجود دارد و نه به شخصیت‌های دیگر توجه می‌کنند.
تعهد دو جانبه حزب و کاندیدا به مردم
یکیدیگر از تفاوت‌های عمده که می‌توان برشمرد، این است که در نظام حزبی هم‌حزب در برابر مردم متعهد است و هم کاندیدا در برابر حزب و باواسطه در برابر مردم تعهد دارد، وقتی انتخابات تمام می‌شود مردم رأی به حزب و برنامه‌های آن داده‌اند. حزبی که برنامه کاندیدا را تصویب کرده در صورت تخلف کاندیدا و خلف وعده نسبت به شعارها، هم‌حزب او را مورد مواخذه قرار می‌دهد و هم مردم مرجع و ملجائی برای رجوع و بازخواست دارند که چرا کاندیدا یا کاندیداها به وعده‌های خود عمل نکردند. در نظام غیرحزبی چنین رابطه‌ای بین احزاب کاندیدا و مردم وجود ندارد. کسی به کاندیدا دسترسی ندارد و پاسخگوی کسی هم نیست، احزاب هم نمی‌توانند مطالبه‌گر باشد. نظام حزبی برنامه و معیار محور است و حزب آن را توسط کمیته‌ها و کارگروه‌های تخصصی تدوین می‌کند، مردم نظر می‌دهند و درنهایت حمایت می‌کنند اما در نظام غیرحزبی از برنامه خبری نیست. اگر برنامه‌ای هم ذکر شود روبنایی است و برای نمایش تبلیغاتی است. اما برنامه چکش‌کاری با جنبه علمی وجود ندارد.
سنجش بر اساس موقعیت و توانمندی
بخشی از ویژگی‌ها مربوط به شانیت افراد است که ممکن است در قانون ذکر نشده باشد اما در شاخصه فرد اصلح است. برخی شرایط متناسب با انتخابات یا پستی است که شخص کاندیدا شده، باید ببینیم یک سِمت چه شاخصه‌هایی دارد پس‌ازآن فرد کاندیدا را بر اساس این شاخصه‌ها و توانمندی‌های وی بسنجیم. شرایط قانونی نیز باید با فرد کاندیدا تطابق داشته باشد. بخشی از شرایط نیز عرفی است که باید تناسبی بین وظیفه، شایستگی و کفایت ایجاب کند و کاندیدا حائز این شرایط باشد.