سید مجتبی مومنی- تقریبا همه چیز از یک اظهار نظر غیر کار‌شناسانه، شتاب زده و شاید از روی احساس صرف، شروع شد. اظهاری از آقای وزیر فرهنگ و ارشاد که شاید اصلا خودش هم از گفتنش پشیمان شد و رویش نشد همان موقع‌ها آن را تکذیب یا اصلاح کند تا کار به جاهای باریک نکشد. وزیر ارشاد در مصاحبه با یکی از هفته نامه‌ها، قبل از استقرار در وزارتخانه اظهار داشته بود: «باید چارچوب‌‌های قانونی را به طور شفاف بیان کنیم تا ناشران، نوعی خود تنظیمی داشته باشند.» وی این اقدام را «ممیزی بعد از انتشار» توصیف کرده و گفته بود خود ناشر باید بفهمد که کتابش با مقررات همخوانی دارد یا ندارد.
هر چند آقای وزیر در ادامه همان مصاحبه گفت با همه این‌ها، این مسئله باید پس از استقرار در وزارتخانه به طور جدی بررسی شود، ولی میزان بازتاب رسانه‌ای گسترده این خبر و تشریح و توصیف افراد مختلف از این جریان حکایت از اهمیت قضیه دارد.
آقای وزیر ممیزی را از اصول سیاست فرهنگی می‌‌دانست ولی معتقد هم هست شکل آن باید تغییر کرده و از بررسی پیش از چاپ به نظارت بعد از آن منتقل شود. به این صورت که اگر کتابی بعد از چاپ مشکل داشت، نسخه های آن جمع آوری شده و جلوی توزیع آن گرفته شود. این مدل از نظارت مشابه نظارت بر مطبوعات و جراید است، مطالب در نشریات و رسانه‌های مکتوب تا پیش از انتشار بررسی و فیلتر نمی‌شوند و بعد در صورت بروز مشکل و یا تخطی از آنچه باید با آن‌ها برخورد می‌شود.
حالا این موضوع ممیزی بعد از چاپ؛ در این برهه که وزارتخانه در حال بازیابی نیرو‌ها و بررسی عملکرد و
برنامه‌ریزی برای آینده‌اش است، چقدر اهمیت دارد که تا این حد هم رسانه‌ای شود و بشود دردسر آقای وزیر، الله اعلم.
در قانون مربوط به ممیزی کتاب، جایگاه ارشاد کاملا شفاف است. مطابق بند ۲۹ ماده ۲ قانون تأسیس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مصوبه مجلس: «تنظیم سیاست‌‌های کلی فرهنگی، هنری و سینمایی کشور» بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. در پی این قانون در اردیبهشت ماه ۱۳۶۷، شورای عالی انقلاب فرهنگی، اولین اهداف و
سیاست‌‌ها و ضوابط نشر کتاب را از تصویب گذرانده و برای اجرا به دولت وقت ابلاغ کرد. پس از آن شورا در ۲۴ فروردین ۱۳۸۹ آیین نامه اصلاحی ضوابط «اهداف، سیاست‌‌ها و ضوابط نشر کتاب» را از تصویب گذراند.
مصوبه جدید با اصلاحاتی جزئی، به عنوان قانون و ضوابط جدید حوزه چاپ و نشر مطرح و جایگزین ضوابط قبلی شد. حسب آنچه در ماده ۱۲ این سند آمده است، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صرفاً مجری سیاست‌‌هایی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه تصویب و برای اجرا به دولت ابلاغ میکند. به همین صراحت، صرفا مجری و نه سیاست‌گذار. معنای این بند این است که هیچ کس حتی جناب وزیر نمی‌توانند در مورد ممیزی شدن و نشدن کتاب قانون وضع کنند و چیزی خلاف مصوبه ابلاغ یا اعلام نمایند.
هر چند عده‌ای این اظهار نظرهای آقای وزیر را سیاسی می‌دانند ولی شاید خالی از لطف نباشد که به ممیزی بعد از چاپ هم نگاهی کنیم. در مورد ممیزی بعد از انتشار، از ضررهای ناشرین در حوزه ممیزی بعد از انتشار هم که بگذریم، با پدیده‌ای به اسم خود سانسوری نوشتاری یا ناراست گفتن و شاید هم تملق و سیاست زدگی متنی مواجه شویم. برای اینکه نویسنده برای انتشار و به مشکل نخوردن احتمال دارد، محافظه کار شود یا اینکه اساسا نوشته‌ها را به قصد چاپ و در جهت ناراست و تملق خاصی بنویسد. بدیهی است که این امر کلا نوشته‌ها و کتب را از مسیر اصلی خود منحرف میکند. این یعنی اینکه ما در هر دوره‌ای و سیاست حاکم بر کشور کتاب‌هایی در جهت تامین خواسته‌ها و دیدگاه‌های سیاسی همان دولت خواهیم داشت.
هرچند آقای وزیر در مقام بحث در مورد این موضوع، اعتقاد محکمی به ممیزی دارد، اما اظهار نظرهای ایشان تا پیش از این، تلقینی را به عده‌ای منتقل می‌کرد که ایشان اصلا به ممیزی اعتقاد ندارد. شاید دیدار اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس با علمای قم و واکنش علما به برخی از رفتارهای آقای وزیر در مواضع مختلف و یا بازتاب‌های حاشیه دار رسانه‌ای و یا.... باعث شد تا اینکه این جریان به جایی ختم شود، که ان‌شاالله خیر است.
ختم این ماجرای پر حاشیه چند ماهه که به چند اظهار نظر دیگر آقای وزیر، موضوع خواننده زن به طور تک خوان، موضوع رفع فیلتر فیس بوک و...، گره خورده بود که همه‌شان نفتی بر آتش بودند، بالاخره در افتتاحیه یار مهربان اتفاق افتاد.
بالاخره آقای وزیر در حاشیه افتتاح یازدهمین نمایشگاه «یاد یار مهربان» که چهارم آذرماه در باغ کتاب تهران برگزار شد، در پاسخ به سئوالی در باره جریان ممیزی کتاب، گفت: ممیزی کتاب حتما باید باشد. ما در این زمینه مکلفیم از قانون تبعیت کنیم. ایشان همچنین ادامه داد، ممیزی قبل از انتشار کتاب به این معنی است که کتاب‌هایی که منتشر می‌‌شوند، با متن قانون انطباق داشته باشند تا هیچ خلافی صورت نگیرد. سعی ما نیز این است که به مُر قانون عمل شود.»
امیدواریم در بین این همه مسئولیت و بار زمین مانده در عرصه فرهنگی کشور شاهد اظهار نظرهایی نباشیم که صرفا رنگ و بوی سیاسی داشته باشند و شتاب زده اعلام شوند و در سرویس‌های مختلف رسانه‌ای پروار شوند و به نوعی بلای جان گوینده شوند.
