صالح اسکندری- "جوزف نای”، استاد روابط بین الملل و علوم سیاسی دانشگاه هاروارد که برخی وی را تحت عنوان تئوریسین قدرت نرم ایالات متحده می شناسند در سالهای آغازین هزاره سوم با تاکید بر مقوله ای تحت عنوان” قدرت هوشمند” (1) در انتقاد به سیاست های جنگ طلبانه "جرج دابلیو بوش" در دو جنگ عراق و افغانستان بیشترین تاثیر را بر سیاست های خاورمیانه ای دولت دموکرات "باراک اوباما" داشته است. به نحوی که سیاست های اخیر دولت ایالات متحده در قبال تحولات خاورمیانه و بخصوص درباره مقابله با نفوذ منطقه ای و فرامنطقه ای ایران و همچنین برنامه هسته ای جمهوری اسلامی را می توان در قالب اعمال استراتژی "قدرت هوشمند" صورتبندی کرد. جوزف نای در کتاب ”آینده قدرت ”(2) با مفروض قرار دادن دو مقوله انتقال قدرت و انتشار قدرت بر افول تدریجی قدرت آمریکا صحه می گذارد و در درجه نخست بر این باور است که قدرت از غرب به شرق در حال انتقال است و از آن تحت عنوان خیزش قدرت های جدیدی نظیر چین، هند و ... یاد می کند.وی تاکید می کند که کشورهای آسیایی در حال بازگشت به وضعیت نرمال خود هستند یعنی جهان در حال حرکت به وزن کشی است که پیش از انقلاب صنعتی وجود داشت. بعد از انقلاب صنعتی به دلیل تفوق تکنولوژیک اروپا و آمریکا از آسیا پیش افتادند اما در هزاره سوم معادله در حال تغییر کردن است. جوزف نای در مفروض دوم خود بر این باور است که قدرت در عین اینکه در حال انتقال از غرب به شرق است در حال انتشار نیز
می باشد.یعنی علاوه بر دولت ها بازیگران غیر حکومتی و غیر دولتی نیز در هزاره سوم در حال قدرت یابی هستند.وی دراین باره در مصاحبه با "آنا بلاندی" می گوید: "آنچه از لحاظ انتشار قدرت از حکومت ها به بازیگران غیر حکومتی جالب است این است که اگر فقدان ناگهانی الکتریسیته، ذخیره آب یا حمل و نقل در بریتانیا یا ایالات متحده به‌وجود بیاید، ما نمی دانیم چه کسی آن را ایجاد کرده است، یک شخص یا یک دولت." به عنوان نمونه جوزف نای به ویروس رایانه ای "استاکس نت" اشاره
می کند که به منظور ایجاد اخلال در روند فعالیت های سانتریفیوژهای ایرانی طراحی شده و از آن سوی دنیا با استفاده از فرصت های بی‌شماری که اینترنت در اختیار قرار می دهد علیه یک کشور دیگر بدون اینکه دولتی مسئولیت آن را بپذیرد ارسال می شود.
وی بر اساس این دو مفروض معتقد است بهترین استراتژی برای بقای هژمونی آمریکا و همچنین بازسازی چهره مخدوش آمریکا در دولت بوش اعمال قدرت هوشمند است که عملا ترکیب هوشمندانه قدرت سخت و قدرت نرم محسوب می شود.
جوزف نای قدرت نظامی و اقتصادی را قدرت سخت و قدرت فرهنگی، دیپلماسی رسمی و عمومی مشروع به منظور اشغال اذهان و قلوب ملت ها را قدرت نرم می نامد.در واقع به باور وی قدرت سخت توانایی استفاده از هویج و چماق، تحمیل و پرداخت است و قدرت نرم کشش و اقناع انجام کاری است.که تنها با آمیختن هوشمندانه آنها در بافت های متفاوت جهان می توان به نیل به اهداف توسعه طلبانه و یک جانبه گرایانه آمریکا چشم دوخت.
جوزف نای بر این اساس اعمال تحریم های اقتصادی در قرن بیست و یکم را بهترین شکل قدرت هوشمند می داند.وی معتقد است در تحریم از ارسال مواد و محمولات ( قدرت سخت) به مقصد خاصی جلوگیری
می شود در عین حال در تبلیغات رسمی افقی تصویر می شود که اگر کشور مورد تحریم رفتار مطلوب از خود نشان دهد چه چشم انداز روشنی در مقابلش قرار خواهد گرفت.
حداقل در یک سال گذشته سیاست روشن آمریکا در مواجهه با برنامه هسته ای جمهوری اسلامی از استراتژی قدرت هوشمند پیروی کرده است. در سال 1391 تحریم های اقتصادی به شکل بی سابقه ای علیه دولت و ملت ایران به خصوص در حوزه های نفتی و مالی اعمال شد. در کنار این سیاست خصمانه آمریکایی ها از طریق دیپلماسی عمومی مرتب در تلاش بوده اند در تماس با ملت ایران اینگونه القا کنند که اگر دولت ایران از برنامه هسته ای خود کوتاه بیاید و رفتار مطلوب آمریکایی ها را انجام دهد
تحریم ها را کاهش خواهند داد. به موازات این سیاست با ارسال پیغام های کتبی و شفاهی خود را طرفدار مذاکره اعلام می کنند در حالی که از مذاکره تنها برای مذاکره و حربه ای به منظور فریب افکار عمومی استفاده می کنند.آنها می خواهند در سطح افکار عمومی داخل و خارج از ایران اینگونه القا کنند طرفدار حل مسالمت آمیز برنامه هسته ای جمهوری اسلامی هستند.این در حالی است که آنها به هیچ وجه متمایل به اتمام گفتگوهای هسته ای نبوده و نخواهند بود و از آن به عنوان محملی برای گفتگو با ایران که یکی از شقوق اعمال قدرت نرم است استفاده می کنند. در کنار این به طور کاملا جدی ضمن اعمال قدرت سخت با تشدید فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایران از طریق تحریم ها در صدد هستند مانع از توسعه نفوذ منطقه ای و فرامنطقه ای جمهوری اسلامی شوند.به زعم آنها برایند اعمال هوشمندانه قدرت نرم و سخت به طور توامان ضمن ناامید سازی مردم ایران آنها را نسبت به حاکمیت بی اعتماد می کند در عین حال افکار عمومی بین المللی را درباره ایرانی ها بدبین می سازد.محصول افزایش نارضایتی های عمومی در یک مقطع حساس مثل "انتخابات" قابل درو است و آنها کافی است تنها از یک جریان که حامی سازش با غرب است حمایت کنند تا این جریان به پیروزی برسد. البته در ادامه این سناریو پیروزی گروه طرفدار عقب نشینی در مقابل غرب به معنای کاهش فشارها نیست. بلکه نقطه آغازی بر تشدید مضاعف فشارها برای به زانو در آوردن نهایی ملت ایران محسوب می شود.
این سناریو اگر چه در طراحی بی نقص است اما در مرحله عمل تا امروز نتوانسته است به اهداف اصلی خود دست پیدا کند.البته فشارهای اقتصادی بر روند فعالیت های مالی و تا حدودی نفتی ایران  موثر بوده اما در عین حال همین فشارها بخشی از ظرفیت های پنهان کشور را فعال نموده که به خودی خود دستاورد بزرگی است. ناکامی دشمن در عمده اهداف خود محصول نوعی ایستادگی ملت و دولت ایران در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی است که ذیل تدابیر داهیانه مقام معظم رهبری می توان آن را استراتژی "مقاومت هوشمند" نامید.به تعبیر حضرت آیت الله خامنه ای "حوادث سال 91 درس بزرگی به ما می‌دهد؛ این درس این است که یک ملت زنده از تهدید و فشار و سختگیری دشمن هرگز به زانو در نخواهد آمد. برای ما و برای همه‌ کسانی که مسائل ایران را دنبال می‌کنند، معلوم شد که آنچه برای یک ملت مهم است، تکیه به استعداد درونی خود، توکل به خدای بزرگ، اعتماد به خود و عدم تکیه‌ به دشمنان است؛ این است که می‌تواند یک ملت را به جلو ببرد."
مقام معظم رهبری در بیانات مهم خود در جوار مضجع نورانی ثامن الحجج (علیه السلام) برخی شقوق مقاومت هوشمند در برابر جنگ هوشمند آمریکا را مطرح فرمودند که می توان رئوس آنها را اینگونه لیست کرد:
1- فعال کردن نیروها و ظرفیت های درونی ملت
2- خود تنظیمی اقتصادی با اقتصاد بدون نفت
3- التزام به سیاست های کلان اقتصادی
4- حزم و تدبیر مسئولان در اداره کشور
5- حرکت جلو تر از دشمن و اجتناب از انفعال در برابر توطئه ها
6- ارتباط مستمر با جامعه جهانی و آشنا سازی آنها با پیشرفت های ملت ایران
7- تقویت پیوندهای ملت و دولت
8- حفظ امنیت
9- توسعه دایره نفوذ جمهوری اسلامی در خاورمیانه
10- تقویت امید به آینده
برخی از شقوق مقاومت هوشمند در چند سال گذشته فعال شده است و برخی دیگر از آن نیازمند اهتمام بیشتر مردم و مسئولان است. مثلا حضور با نشاط ملت ایران در راهپیمایی 22 بهمن سال گذشته نشان دهنده
پیونده های عمیق ملت و دولت در ایران و مشت محکمی بر دهان آمریکا بود و یا تلاش دانشمندان هسته ای کشور در غنی سازی 20 درصدی که یک گام جلوتر از دشمن محسوب می شد.حرکتی که دشمن را در توطئه ندادن سوخت 20 درصد ناکام گذاشت.

البته این فقط به دانشمندان هسته ای محدود نمی شود بلکه به تعبیر رهبر معظم انقلاب باید همه اعم از دولتها، صنعتگران، کشاورزان، سرمایه‌داران و کارآفرینان، پژوهشگران علمی، طراحان علمی و صنعتی همه موظفند به این وظیفه‌ اخلاقیِ بزرگ، به این وظیفه‌ عاقلانه، که پیش از نیاز، خودشان را آماده کنند و یک قدم جلوتر از نقشه‌ دشمن حرکت کنند.
در برخی از شقوق مقاومت هوشمند، کشور نیازمند تلاش بیشتر است. مثل خود تنظیمی اقتصادی و قطع نیاز کشور به فروش نفت و یا ارتباط مستمر با جامعه جهانی و آشنا سازی آنها با پیشرفت های ملت ایران و یا ...
مآلا باید گفت موفقیت ملت ایران در مقاومت هوشمند تاکیدی بر فرایند انتقال قدرت از غرب به شرق است. مقایسه وضعیت ایران در 34 سال گذشته با آمریکا از سال 1979 تا کنون حکایت از رشد صعودی قدرت ایران در حوزه های سخت و نرم با توسل به استراتژی مقاومت هوشمند و سقوط قدرت آمریکا دارد. این همان نگرانی ای است که جوزف نای از آن تحت عنوان
منفعت های نسبی یاد می کند.او به نقل از توسایدیدس نویسنده کتاب تاریخ جنگ پلونزی(3) می گوید:مردم نه از منفعت های مطلق بلکه از منفعت های نسبی نگران می شوند. یعنی  ما همگی در حال بهتر شدن هستیم اما اگر شما بهتر از آنچه من هستم شوید، شما قادر خواهید شد که برمن اعمال قدرت کنید و من بیشتر مضطرب می شوم.

پی نوشتها:
1- Smart power
2- The Future of Power,by Joseph S. Nye
3- History of the Peloponnesian War , by Thucydides