متوکل عباسی رفتاری ضد شیعی و شخصیت پیچیده داشت. برخورد‌ها، فشار‌ها، اذیت‌ها و رنج‌هایی که بر امام هادی و شیعیان داشت به‌گونه‌ای بود که در طول تاریخ ثبت شده است. یکی از معضلات بنی‌العباس در مواجهه با حضرات معصومین این بود که نمی‌توانستند قدرت و وسعت نفوذ این حضرات را در دل‌های پاک مردم و مسلمانان تحمل کنند. لذا تا جایی که می‌توانستند هرکدام با یک نحوه رفتاری می‌خواستند اهل بیت را از این محیط‌ها دور نگاه دارند. لذا امام هادی را هم از مدینه به سامراء فرا می‌خوانند.

زندگی ۴۱ ساله امام هادی، ایام عجیبی است. امام هادی در شرایطی زندگی می‌کنند که به جهت قدرت گرفتن حکام ایرانی و ترکان، دوران افول قدرت عباسیان را در پی دارد و از سویی یکی از رفتارهایی که بسیار در محیط هدایت فکری امام هادی دیده می‌شود مبارزه ایشان با چند معضل است. یکی از این معضلات انحراف‌های عقیدتی بود که در آن ایام برای کسانی که حتی در دایره شیعیان بودند زیاد شده بود. لذا امام هادی با این انحراف‌ها برخورد کردند. برای مثال انحراف‌های فکری که در فرقه فرقه شدن مردم در جریان معتزله و اشاعره ایجاد شده بود. تفکرات را امام پاسخ می‌دهند.

یک نکته را عرض کنم که اهل بیت فقط ملجأ عاطفه و شور نبودند. اهل بیت علیهم‌السلام هرکدام در زمان خودشان وزنه فکری بودند. شعور‌ها را بیشتر از شور‌ها می‌پروراندند.

امام هادی علیه‌السلام با چند طایفه به شدت برخورد داشتند. یکی از طوایفی که امام هادی بسیار برخورد می‌کنند، طایفه غلات است. کسانی که در مقام غلو از مقام اهل بیت، نه برای محبت، بلکه برای دکان‌داری خودشان عمل می‌کردند. امام هادی علیه‌السلام در مورد یکی از این شخصیت‌ها خیلی با شدت برخورد می‌کنند، از او بی‌زاری می‌جویند و لعن می‌کنند.

او معتقد بود که امام هادی خالق است؛ قبله و خدا است. امام می‌گویند «آیا کسی هست که با کشتن او دل من را شاد کند؟» به این حد با او برخورد می‌کنند.

یکی از رفتارهای امام هادی علیه‌السلام به جهت فشارهای بنی‌العباس در آن ایام، ایجاد شبکه وکلا است که در دوران امام جواد شروع شده است و در دوران امام هادی ادامه پیدا می‌کند. امام هادی علیه‌السلام در مواقع مختلف برگزیدگانی را منصوب می‌کنند که اینها وکلا و ارتباط گیرندگان هستند. یعنی شیعیان از طریق آن وکلا با امام ارتباط می‌گرفتند تا هم معضلات فکری و اعتقادی خود و هم ارتباطات مادی و معنوی خودشان را حل کنند. این حرکت خیلی حرکت دقیق و پیچیده‌ای است.

دقت بفرمایید که امام هادی به اینکه مردم درست فکر کنند و بیندیشند و ارتباط برقرار کنند، خیلی اهتمام می‌ورزند. نه اینکه حضرات دیگر اهل بیت این‌گونه نباشند، هرکدام در دوران حیات خودشان به جهت شرایط زمانی و مکانی، به درمان دردهای فکری و فرهنگی مشغول بودند. فقط هم به شیعیان خود فکر نمی‌کردند و یک الگویی برای رفتار در محیط‌های مختلف هستند. این تفکر و معضل همیشه بوده است که کسانی که به دنبال آرامش فکر و آرایش شعور بشر هستند، هیچ‌وقت از جانب کسانی که اهل زور و قدرت و ثروت هستند، تحمل نمی‌شوند. لذا امام هادی (ع) در این شرایط به تربیت شاگردان می‌پرداختند.
تعداد شاگردان امام هادی را با همه اختلافات در تاریخ، بیش از ۱۸۵ نفر شمردند. کسانی که از فقها و روات بودند، حدیث می‌گفتند و طریق فکری و فرهنگی را هدایت می‌کردند. لذا امام هادی با تعالیم دقیق بر شیعه‌گری -که زیارت جامعه کبیره که یک درس امامت است و راه‌گشا است برای اینکه چگونه بی اندیشیم، امام را بشناسیم و از مکتب او برای رشد استفاده کنیم- استفاده کردند، حرف زدند، سخن گفتند و تعلیم دادند. مقام، مقام علم، عمل و بندگی صحیح است. لذا امام هادی نه فقط امام سده و قرن خودشان، بلکه تفکر و شخصیت‌هایی برای اندیشه و تعالی هستند و ما به عنوان شیعیان هر موقعی که بخواهیم رشد بکنیم از هرکدام از این حضرات به عنوان یک الگوی ثابت بهره می‌بریم. همان‌طور که در زیارت جامعه حضرات اهل بیت را اینگونه خطاب می‌کنیم که «أَنْتُمُ الصِّرَاطُ الْأَقْوَمُ» شما راه‌های استواری هستید به سوی خدا و این خاصیت حضرات اهل بیت بود که دعوت‌گر به سوی خدا بودند، نه به سوی خودشان که «الی‌الله تدعون و علیه تدلون». خود را راهی برای رسیدن و دربی برای بندگی و به سوی آسمان قدم برداشتن بشر می‌دانستند.