ادب و هنر

ماجرای ایرباس از تایتانیک مستند‌تر است

مستند ۶۲ دقیقه‌ای «پرواز صبح یکشنبه» که تولید آن دو سال به طول انجامیده، سقوط پرواز مسافربری ایرانی توسط ناوهای آمریکایی و شهادت همه مسافران آن می‌پردازد. در خلاصه این فیلم آمده است: صبح یکشنبه ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷ پرواز شماره IR۶۵۵ با ۲۹۰ نفر مسافر، فرودگاه بندرعباس را به مقصد دُبی ترک می‌کند، اما در چند مایلی جزیره هنگام، به وسیله دو موشک شلیک شده از ناو وینسنس آمریکا سقوط می‌کند.... این فیلم با تکنیک بازسازی به چگونگی رخ دادن این حادثه در جریان جنگ نفتکش‌ها پرداخته است.
مستند ۶۲ دقیقهای «پرواز صبح یکشنبه» که تولید آن دو سال به طول انجامیده، سقوط پرواز مسافربری ایرانی توسط ناوهای آمریکایی و شهادت همه مسافران آن میپردازد. در خلاصه این فیلم آمده است: صبح یکشنبه ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷ پرواز شماره IR۶۵۵ با ۲۹۰ نفر مسافر، فرودگاه بندرعباس را به مقصد دُبی ترک میکند، اما در چند مایلی جزیره هنگام، به وسیله دو موشک شلیک شده از ناو وینسنس آمریکا سقوط میکند.... این فیلم با تکنیک بازسازی به چگونگی رخ دادن این حادثه در جریان جنگ نفتکشها پرداخته است. فیلمساز علاوه بر استفاده از مستندات رسانههای غربی و منابع خارجی در گفتگو با شاهدان عینی حادثه به ارائه اسنادی میپردازد که تا به حال به نمایش در نیامده است. محمود شهبازی پژوهشگر و کارگردان این مستند درباره آن به «شما» چنین میگوید:

آقای شهبازی! چه شد که سراغ سوژه ایرباس رفتید؟

این ماجرا در سال ۱۳۶۷ اتفاق افتاد و تا سال ۱۳۹۰ که بنده استارت این کار را زدم، ذهنم درگیر این ماجرا بود. در واقع در سال ۶۷ که این ماجرا برای ایرباس اتفاق افتاد من در شهر بندر عباس بودم. حتی روز ۱۲ تیر یادم هست که حدود ۱۲ سالم بودم و در شهر بودم که این ماجرا را شنیدم. خودم در تشییع پیکر شهدا حضور داشتم. من از‌‌ همان زمان برای پرداختن به این موضوع دغدغه داشتم. با توجه به اینکه این موضوع در استان هرمزگان افتاده بود. امیدوار بودم که روزی بتوانم به این موضوع بپردازم. سالها از اتفاق ۱۲ تیر ۱۳۶۷ میگذرد اما متاسفانه هیچ کارگردانی به سراغ این موضوع نیامد تا گوشهای از جنایات امریکا را به رخ مردم جهان بکشاند.

تنها دلیلتان‌‌ همان حضور در بندرعباس بود؟

طبیعتا این نمیتواند تنها دلیل باشد؛ یک دلیل دیگر هم که این انگیزه من را تقویت میکرد ماجراهای از این جنس بود. در ایران یک ماجرای، طبس، حمله شیمیایی سردشت و سقوط ایرباس به وسیله ناو آمریکایی اتفاق افتاد که این سه تا همیشه سوژههای ملی است که باید به آن پرداخته شود و در هر
سه
تایآنها به طور مستقیم با حضور خود آمریکا به طور مستقیم مواجه میشویم. به نظرم میرسد بعد از این همه سال در مورد این موضوعات هنوز هم حرف برای گفتن است. مثلا در مورد همین ماجرای سقوط ایرباس هنوز هم برای همین مردم استان هرمزگان شبهاتی وجود دارد که بیپاسخ مانده است. من سعی کردم در این فیلم در حد توانم یک روشنگری حتی در حد کم باشم. این ماجرا در ظهر در شهر پیچید من در شهر بودم و کسی هم اطلاع درستی نداشته است.

بعد از گذشت چندین سال از حادثه پرداختن به آن دشوار نبود؟

انگیزه دیگر من ارزش شدن این جریان بود، ببینید وقتی وارد اجتماع میشویم یک سری از موضوعات برای آدم ارزش میشود و باید به این ارزش توجه کنند. ببینید ۲۹۰ نفر مسافر بیگناه در کریدر هوایی مستقل خودشان مشغول پرواز بودند اما چرا آمریکاییها به قوانین بین المللی توجه نکردند؟ همانطور که خودتان هم میدانید بیشتر قوانین بین المللی در آمریکا یا بوسیله خود آنها وضع میشود.

با توجه به اینکه حول این ماجرا جنگ رسانهای زیادی بوده؛ واقعا در ایران هم شبههای برای سقوط ایرباس وجود داشته است؟

بله. دقیقا بسیار این شبههها که میگویم طوری بوده که بر اثر تبلیغات رسانهای زیاد آنها، هم استانیهای ما هم فکر میکنند که واقعا یک هواپیمای جنگی، حتی اف ۱۴ در پوشش این هواپیمای مسافری در حال عبور بوده که این هم با عقل منطقی هم خوانی ندارد، ولی آثار رسانههای آنها زیاد بوده است. من به شخصه حدود دو سال در مورد این موضوع تحقیق و بررسی کردم. در این بین حتی از منابع آمریکایی استفاده مردم فیلمها و آثاری که خودشان در این باره ساختهاند را هم دیدم. در بعضی از منابع آنها اعتراف میکنند که اشتباه شده است. در این مستند علاوه بر توجه به ایرباس به عملیاتهایی که توسط آمریکاییها برنامه ریزی و اجرا کردهاند هم پرداخته میشود. نتیجه و برآیند اینها نشان میدهد که ماجرای ایرباس دقیقا برنامه ریزی شده بود.

به نظر شما این ماجرا همچنان نقاطی برای پرداخت دارد؟

صد در صد. ببینید یک کشتی تاینانیک در آب غرق شد، تا کنون چندین فیلم سینمایی سریال و کتاب برایش تولید شد. یک کشتی که حتی برخی با دلایل منطقی به برخی از اصول این جریان شبهات منطقی وارد میکنند. برخی حتی اصل آن را هم رد میکنند و غیر واقعی میدانند. اما در مورد ایرباس همه چیز مشخص و مدون است. به نظر من زندگی هر کدام از این ۲۹۰ نفر میتواند خودش یک مستند شود. مثلا چند نفر از کسانی که خانوادهشان را در این مسیر از دست دادند، با غرامتهایی که گرفتند مدرسه و کار خیر کردند. ما از هشت کشور دیگر هم در این پرواز تبعه داشتیم که هر کدام از اینها هم میتواند به یک کار مستند و مستدل تبدیل شود.

https://shoma-weekly.ir/bYhMw3