از آنجایی که نفاق‌شناسی از تخصص‌های مبنایی و نظری روحانیت بوده، ولی معدود افراد که در متن مبارزه دینی بوده‌اند، نظیر شهید مطهری، شهید مظلوم بهشتی، مقام معظم رهبری، شهید باهنر و تعداد دیگر در این خصوص پیشرو و مؤثر و تعیین کننده بودند و در بین اشخاص سیاسی که در دوران مبارزه در قالب جریان مؤتلفه ضمن مبارزه با رژیم، جریان مبارزه با نفاق را شناسایی و هدایت می‌کردند، بزرگانی نظیر شهید لاجوردی، شهید عراقی مرحوم عسکراولادی و سایر مؤتلفه‌ای‌ها در برملا نمودن جریان نفاق که در صفوف مبارزان حضور مؤثر داشته‌اند، نقش کلیدی و مؤثر داشته‌اند.
شاید برای بسیاری از تحلیل‌گران زوایای این نقش پنهان باشد و یا به برداشت درستی از این نوع تأثیرگذاری نرسیده باشند ولی حوادث شورش‌های کور منافقان و هماهنگی جریان لیبرالها با آنها و برخی همدستان آنها که از دیدگاه شهید لاجوردی مردم هنوز آنها را نشناخته‌اند، نشان داد که اقدام و تلاش و شناخت این بزرگان صحیح بوده و این پدیده خواهی نخواهی در صورت عدم دستیابی به قدرت روزی آشکار می‌شد و چه بهتر که در همان سالهای اول هویدا و آن رویدادها اگر چه شخصیت‌های عزیز و گرانقدر و قریب هفده هزار نفر افراد حزب‌الهی و مردم عادی را از این جامعه گرفت، ولی باید پیشقراولان این جریان را قهرمانان مبارزه با نفاق نام گذاشت که درس بزرگی به این مقطع از تاریخ انقلاب آموخته‌اند.
نکته حائز اهمیت از شناخت پدیده نفاق این است که نفاق روزهای قبل از انقلاب برای انحراف مسیر و بدست گرفتن قدرت بود. نفاق دهه شصت برای پیشگیری از تثبیت انقلاب و کودتا و بدست گرفتن سکان حاکمیت بود ولی نفاق امروز متناسب با اقتدار و ظرفیت‌های نظام، در حوزه‌های مختلف نفوذ حضور و بروز دارد که در همه دوره‌های آن از خدمات و حمایت‌ها و هدایت‌ها و مشاوره‌های سازمانهای جاسوسی آمریکا و انگلیس و سایر کشورهای اروپایی و مزدوران منطقه‌ای آنها بهره‌مند بوده و هستند.
شاید بتوان گفت بخش زیادی از مشکلات مزمن و فسادهای دامنگیر انقلاب تا حدود زیادی مرتبط با حوزه فعالیتهای نفوذی‌ها و منافقان جدید و قدیم می‌باشد.
اگرچه سازمان منافقان به‌عنوان گروهک پلید و مطرود و مفلوک امروزه با همه امکانات در همراهی با سازمان سیا وعوامل منطقه‌ای آنها هستند، اشخاص و جریانها و گروه‌هایی از جنس آنها، هم هدف با آنها و هماهنگ با دشمنان خارجی، همان مأموریتی را در کشور عملیاتی می‌کنند که آنها چنین کردند و این حضور در عرصه‌های نبرد نرم، عرصه‌های فرهنگی، حوزه‌های اقتصادی و تجارت و بازرگانی و واردات و شرکتهای دولتی و غیردولتی تا حدودی آشکار و آثار آن در نابسامانی‌های اجتماعی، افزایش ناهنجاریها، آسیب‌های اجتماعی، گسترش فقر و نابرابری، و دست‌درازی به بیت‌المال نیز هویدا است. امروز هم به تأسی از شهدای مؤتلفه اسلامی که تاریخ زرین شهریور ماه را ماندگار ساختند و قهرمانانه در حوزه‌های مبارزه و رویارویی با نفاق جاودانه گشته‌اند، باید قهرمانانی از جنس رویش‌های انقلاب اسلامی در صحنه‌ها حضور داشته باشند و نگذارند پدیده نفاق چون موریانه در پستوهای امن انقلاب لانه کنند.