محمد مهدی شیخ صراف- در میان جشنواره‌های هنری که با عنوان «فجر» در رشته‌های مهم هنری برگزار می‌شود به طور معمول همه توجه‌ها به جشنواره فیلم فجر است. بعد از آن هم موسیقی به واسطه ضریب نفوذ زیاد در میان جوانان پر مخاطب و البته جذاب است. هنرهای تجسمی فضای تخصصی خودش را دارد و اهالی ادبیات هم چند سالی است به جشنواره نوپای شعر فجر دل خوش دارند. به همین نسبت هم پرداخت رسانه‌ها به این جشنواره‌ها و آثار آن‌ها کم و زیاد می‌شود. اما کمتر کسی توجه جدی به رشته تئا‌تر دارد.

تئا‌تر در ایران به مثابه آنچه اکنون در نمایشخانه‌ها و تالارهای کوچک، روی صحنه اجرا می‌شود مخاطب آنچنانی ندارد که بتوان آن را با سینما، موسیقی و حتی شعر مقایسه کرد اما نقش مهم آن در تربیت و پرورش نیرو برای سینما و محملی برای رشد ایده‌های هنر را نمی‌توان نادیده گرفت. بسیاری از چهره‌های سر‌شناس سینما و تلویزیون از جمله بازیگران راه خود را از عرصه نمایش آغاز کرده‌اند. چه آنکه از سوی دیگر هنر نمایشی ایرانی پیوند ناگسستنی با نمایش‌های آیینی و دینی (مثل تعزیه) دارد که همواره پرمخاطب‌ترین نمایش‌های ایران هستند.

کم توجهی مسئولین، رسانه‌های متعهد و مجموعه‌های تصمیم ساز فرهنگی به تئا‌تر موجب شد در جشنواره تئا‌تر فجر امسال که در روزهای آغازین بهمن ماه برگزار شد شاهد یک برگزاری ضعیف و حضور برخی آثار نامطابق با فرهنگ دینی و ارزش‌های انقلابی باشیم. عده‌ای ریشه اصلی این برگزاری بی‌برنامه و عدم حضور آثار قابل قبول در جشنواره اخیر را به بی‌ثباتی مدیریت این حوزه در وزارت ارشاد دولت جدید می‌دانند که بی‌ربط هم نیست. اما مشکل اصلی را باید در فضای حاکم در هنرهای نمایشی جستجو کرد که البته رفت و آمدهای زود به زود و استعفاهای اعتراضی بخشی از آن است.

بخش دیگر از این مسئله به عدم نظارت صحیح به آثار باز می‌گردد. از طعنه‌ها و کنایه‌های دست چندم به حکومت و انقلاب که بگذریم، اکنون دیگر فحاشی کاراکتر‌ها به همدیگر، شوخی‌های جنسی در برخی آثار استفاده از الفاظ رکیک مواردی است که در این فضا عادی شده است. امسال در جشنواره تئا‌تر فجر شاهد تم خیانت و ناامیدی در برخی آثار هستیم که گویا این بار مسیر بر عکس شده و این مفاهیم از سینما راه‌شان را به تئا‌تر کج کرده‌اند. البته برای رفع این مشلات نیاز به چیزی بیش از تغییر مدیران و وعده‌های صد روزه حل مشکلات داریم.

فضای جشنواره، منبعث از فضای حاکم بر کل تئا‌تر است. فضایی که رخوت و بی‌حوصلگی هنرمندان و با ناهماهنگی‌های مدیران تئاتری هم افزایی منفی پیدا کرده است. و این هر دو باعث رنجیدگی خاطر و گریز تماشاچی می‌شود. آنچه طی ۱۰ روز شاهد آن بودیم نه به تئا‌تر ربطی داشت نه به فجر. علی الظاهر جشنی بود برای دورهمی‌ها و خوش‌وبش ‌ها و بگو بخند‌های اهالی تئا‌تر. در این میان نقطه امید جشنواره تئا‌تر فجر امسال نه در سالن‌های تاریک که در محوطه باز مقابل تئا‌تر شهر و در نمایش‌های خیابانی شکل گرفت. جایی که گروه‌های نمایشی نزدیک به مردم، بدون تفاخر و اداهای شبه روشنفکری، مخاطبی بسیار بالا‌تر از سالن‌های نمایش را با خود همراه کردند و در تعامل با تماشاگر، پیامی متناسب با قالب و فرم نمایش خیابانی انتقال می‌دادند.

همین چند ماه پیش بود که مسائل اخلاقی و عدم اجرای عدالت حداقلی در تخصیص سالن‌ها و امکانات به اهالی تئا‌تر و تبعیض‌ها نسبت به برخی نورچشمی‌ها و محفلی‌شدن تئاتر‌ها و قهر مخاطب از این هنر نخبگانی، اوضاع نامناسب تئا‌تر را به بحث روز رسانه‌های انقلاب تبدیل کرد اما حامیان دولت آن را به برخورد سیاسی با دولت و تلاش در جهت تخریب آن مرتبط دانستند و طبق معمول برای مظلوم‌نمایی، این انتقادات را به مخالفت با کلیت هنر تئا‌تر معادل کردند و چشم خود را بر وضع موجود بستند. اما این روز‌ها به واسطه اجرای ضعیف و پرانتقاد جشنواره تئا‌تر فجر، مشخص شد آیا شکوه‌های رسانه‌های انقلاب، از روی غرض‌ورزی سیاسی بوده یا به واسطه دلسوزی. اما آنچه در میان همه این رخداد‌ها جلوه گر است عدم تناسب این جشنواره تئا‌تر با نام آن است، این جشنواره هنوز با فجر و انقلاب اسلامی فرسنگ‌ها فاصله دارد.