حرکت امام حسین(ع) برای احیای امر به معروف فردی نبود. حضرت در مسیر فرمود هیچ کس نباید وقتی دید حرام خدا حلال می‌شود و حاکمیتی ظالم است، سکوت کند. حضرت امر به معروف بر ضد حکومت ستمگر و تلاش برای اصلاح ساختار سیاسی جامعه و تشکیل حکومتی بر اساس حق و قرآن را به ما آموخت. نباید بگذاریم مصادیق امر به معروف و نهی از منکر محدود شوند. هرگاه در جامعه‌ای این فریضه مهم اجرا نشود و افراد در قبال پیاده‌شدن این امر خطیر احساس مسئولیت نکنند، مرگ تدریجی آن جامعه حتمی خواهد بود.رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی ابتدای سال به مسئله فهمو شناخت مصادیق مهم امر به معروف تاکید داشتند. امروز اهم مصادیق معروف حفظ نظام اسلامی است. تاریخ این را به ما نشان می‌دهد که اگر از این مهم غافل شویم جامعه به سمت و سویی دیگر خواهد رفت. پس از رحلت پیامبر(ص)، به این تکلیف مهم آن چنان که شایسته بود عمل نشد و در نتیجه دین را به یک امر فردی تنزل دادند و فاسقان و فاجران بر اوضاع مسلط شدند. در این فضا بود که امام حسین(ع) قیام خود را بر پایه امر به معروف و نهی از منکر در برابر انحراف در نظام اسلامی آغاز کرد.
جوهره شریعت به امر به معروف است
حضرت علی(ع) می‌فرماید: «قِوامُ الشَّریعَهِ الاْمرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ قوام و جوهره وجودیِ شریعت امر به معروف و نهی از منکر است.»
راز برتری این فریضه نسبت به تمام فرایض در همین است که قوام و استواری تمام خیرات و خوبی‌ها در گرو برپایی این واجب الهی است. امر به معروف موجب گسترش نیکی‌ها و نهی از منکر باعث دفع مفاسد و انحرافات در جامعه خواهد شد. لذا این دو فریضه پشتوانه محکمی برای تثبیت ارزش‌ها و ریشه‌کنی مفاسد اجتماعی هستند.
امام باقر(ع) می‌فرماید: «همانا امر به معروف و نهی از منکر، راه پیامبران و شیوه صالحان است. فریضه بزرگی است که در پرتو آن واجبات دیگر، اقامه می‌شود، راه‌ها ایمن، درآمدها حلال، مظالم به صاحبان اصلی مسترد، زمین آباد، حق از دشمنان باز پس گرفته می‌شود و امر (حکومت) تحکیم می‌یابد.»این بیان نورانی نشان می‌دهد اولا برپایی واجبات و دوری جامعه از محرمات وابسته به اجرای این فریضه است. ثانیا گستره آن تمام موضوعات مهم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... را در بر می‌گیرد نه بخشی از مسائل عبادی. ثالثا حاصل انجام این فریضه در جامعه عدالت اجتماعی، سازندگی، استواری نظام و امنیت جوامع است. برای همین اهمیت فوق‌العاده است که امر به معروف و نهی از منکر جزو ضروریات دین برشمرده شده‌اند.
وارث تمام نهضت‌های اصلاحی انبیاء
در اینکه علت قیام حضرت سید الشهداء(ع) چه بود دلایل مختلفی ممکن است بیان شود. امتناع از بیعت با یزید، دعوت کوفیان و سایر امور اما آنچه بالاتر از هر دلیلی در بیان خود امام مشاهده می‌شود و سایر علل زیرمجموعه این علت هستند اجرا و احیای امر به معروف و نهی از منکر در زمانی است که حلال‌ها، حرام و حرام‌ها، حلال شده‌اند و حاکمیتی فاسد بر مردم حکمفرماست. حضرت به همگان می‌فرماید هرگاه در چنین شرایطی قرار گرفتید وظیفه شما فریاد است نه سکوت.لذا حضرت در وصیتنامه خویش به محمد حنفیه نوشتند: «... اِنَّما خَرَجتُ لِطَلَبِ الاصلاحِ فی اُمَّهِ جَدّی، اُریدُ اَن آمُرَ بِالمَعرُوفِ و اَنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرَ بِسیرهِ جَدّی وَ اَبی عَلیَّ بن اَبی طالبٍ (ع).» همین بیان امام نشانگر این است که امر به معروف حضرت گستره وسیعی را در بر گرفته و شامل اصلاحو مقابله با حاکمیت فاسد و تشکیل حاکمیتی الهی بوده است. بعد از پیامبر اکرم(ص) ابتدا خلفا و سپس بعد از امیرالمومنین(ع) بنی امیه برای سرپوش‌گذاشتن بر انحرافات دستگاه حاکمیتی این فرایض را در حد امور فردی تنزل دادند. آنها کوشیدند حتی اصل اسلام را نیز از سطح اداره یک جامعه و اجرای عدالت در تمام حوزه‌ها به سطح عبادات فردی و نماز و روزه کاهش دهند. کم‌کم در میان مردم جا افتاده بود که هرکس به کار خودش مشغول باشد و عبادتش را انجام دهد و کاری هم به کار منکرات حاکمیت و جامعه نداشته باشد. در واقع بزرگ‌ترین منکر در آن دوران خود همین سکوت در برابر ظلم و بدعت و انحراف بود. مردم از ترس جان یا بیم خطرها و ضررها یا به طمع دنیا و دریافت زر و سیم، در مقابل آشکارترین منکرات که در بالاترین سطوح انجام می‌گرفت، اعتراض نمی‌کردند. امام خمینی(ره) در تشریح حرکت اصلاحی شهدای کربلا می‌فرماید: «تمام انبیا برای اصلاح جامعه آمده‌اند، تمام و همه آنها این مسئله را داشتند که فرد باید فدای جامعه شود... سیدالشهدا(ع) روی همین میزان رفت و خودش و اصحاب و انصار خویش را فدا کرد که فرد باید فدای جامعه بشود، جامعه باید اصلاح بشود.» قیام عاشورا ریشه در تاریخ داشت. در حقیقت این قیام امتداد همه نهضت‌ها و تلاش‌های انبیای الهی بود. به همین دلیل است که در زیارت وارث آن حضرت را وارث همه انبیای خدا می‌دانیم. قیام کربلا به ما آموخت که باید امر به معروف و نهی از منکر را در همه زمینه‌ها فراموش نکرد. چه در عبادات فردی و چه در انحرافات حکومت و جامعه حتی اگر به قیمت جان انسان تمام شود. حضرت آموخت که فرد باید فدای جامعه شود نه اینکه مصالح شخصی‌اش را ترجیح دهد و سکوت را برگزیند. قیام حسین بن علی(ع) نهی از منکری بود که راه فریاد‌زدن بر ضد ظلم و جور را برای همیشه تاریخ باز کرد. لذا از آن زمان به بعد قیام‌ها و انقلاب‌های بسیاری با الهام از خون شهدای دشت کربلا شکل گرفته است.
