نگاه

صنایع نظامی فرصت اقتصادی یا تهدید؟

اینکه اینترنت سه دهه طول کشید تا از دسترسی محدود نظامیان خاص به موضوعی همگانی تبدیل شود؛ یادآور یک واقعیت است. صنایع نظامی به علت ملاحظات محرمانگی به کندی عمومی خواهد شد. اما این دقت ضروری نباید منجر به صرف نظر کردن از طی این فرایند شود. باید حلقه‎های تکمیلی بر آن افزود به نحوی که با جاری شدن در صنایع کوچک اثراتش در زندگی مردم ملموس گردد. این امر البته منحصر به صنایع نظامی نیست. اغلب صنایع بزرگ ما نیازمند اتصال به صنایع کوچک است تا حرکت چرخ اقتصاد صنعتی کشور متوازن و با تأثیر بهتری گردد.
محمد مهدی اسلامی- اگر منطق آلوین تافلر در انقلاب‌های سه‌گانه را بپذیریم (انقلاب کشاورزی، انقلاب صنعتی و انقلاب الکترونیک) جا دارد که به انقلاب چهارمی هم معتقد باشیم. انقلاب اینترنت! یا همان که این روزها با نام موج چهارم یا عصر مجازی هم مشهور است.

اینترنتی که سبک زندگی بشر را دچار تحولاتی بنیادین کرد؛ هرچند برخی معتقدند از آنچه اینترنت برای بشر خواهد ساخت و خواهد کرد، تنها مقدار بسیار اندکی به واقعیت درآمده‌است و تحول اصلی در راه است.

این پدیده یکی از پدیده‌های صنعتی شده‌ای است که ریشه آن به سازمان‌های نظامی آمریکا باز می‌گردد. در دهه ۱۹۶۰ برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی برای ساخت شبکه‌ای مستحکم، توزیع شده و باتحمل خطا نظامیان آمریکا نسل مقدماتی اینترنت را کلید زدند و تا اواسط دهه ۱۹۹۰ تنها در انحصار نظامیان بود. بیش از سی سال طول کشید تا این صنعت مسیر عمومی شدن و خروج از پروتکل‌های محرمانه را طی کند.

هر چه گذشت، اینترنت نقش موثرتری یافت و زیربنای کلی از پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژیک جهان و شاید پیشرو آن آمریکا شد. پیشرفتی که مرهون سرمایه‌گذاری‌های پنتاگون است. این تنها یک نمونه از مواردی است که نشان می‌دهد اثر پژوهش‌های نظامی آمریکا در دیگر صنایع نیز انکار ناپذیر است. از تلفن همراه، صنایع صوتی و تصویری و ... تا صنایع هواپیمایی و خودروسازی.

یک واقعیت آشکار در کشور مان توفیق بهتر صنایع نظامی در همکاری با دانشگاه‌ها و بهره‌گیری از شرکت‌های دانش بنیان است. این‌که دیگر صنایع کشور نتوانسته‌اند آن‌گونه که در صنایعی همچون موشک، پهپاد، جنگ الکترونیک و ... از نخبگان علمی بهره جسته‌ایم، بهره برند؛ جای آسیب‌شناسی و رفع نقص دارد. اما صنعت می‌تواند به دریچه موجود نیز به چشم یک فرصت بنگرد. توان نظامی ایران در ساخت موشک، رادار، پرنده دریایی، ناوشکن، خودروهای تاکتیکی و ... هر یک حاصل مطالعات صنعتی طولانی و دشواری است که ورود دستاوردهای علمی آن به عرصه صنایع غیر نظامی می‌تواند تحول آفرین باشد.

به عنوان نمونه برای صنایع موشکی از نوع هدایت اینرسیایی، ژیروسکوپ و شتابسنجهایی تولید شده است که مراحل رفع خطا را به خوبی طی کرده است و رکوردهای قابل قبولی از منظر کارشناسان جهانی به ثبت رسانه است. ژیروسکوپ و شتابسنج آنها در بسیاری صنایع کارآ خواهد بود. از سوی دیگر موشکهای برد بلند خصوصاً انواع کروز نیازمند سامانههای ناوبری کمکی هستند که به علت آنکه ایران نمیتواند به سامانههایGPS آمریکا، گالیله اروپا، گلوناس روسیه و دیگر سامانههای در دست توسعه توسط دیگر کشورها همچون چین که ممکن است تحت تأثیر شرایط مختلف از دسترس خارج شوند، اتکا کند؛ شنیده شده است کشورمان برای بهرهگیری از مزیت ناوبری ماهوارهای در حال توسعه منظومه ماهوارههای موقعیتیابی است. با تکمیل چنین دستاوردی، در انواع سامانههای غیرنظامی نیازمند به موقعیتیاب نیز میتوان به آن تکیه کرد و حتی از این طریق بر مزیت اقتصادی آن افزود و بخشی از هزینههای توسعه آن را تأمین کرد.

اینکه اینترنت سه دهه طول کشید تا از دسترسی محدود نظامیان خاص به موضوعی همگانی تبدیل شود؛ یادآور یک واقعیت است. صنایع نظامی به علت ملاحظات محرمانگی به کندی عمومی خواهد شد. اما این دقت ضروری نباید منجر به صرف نظر کردن از طی این فرایند شود. باید حلقههای تکمیلی بر آن افزود به نحوی که با جاری شدن در صنایع کوچک اثراتش در زندگی مردم ملموس گردد. این امر البته منحصر به صنایع نظامی نیست. اغلب صنایع بزرگ ما نیازمند اتصال به صنایع کوچک است تا حرکت چرخ اقتصاد صنعتی کشور متوازن و با تأثیر بهتری گردد.

فقدان این حلقه در شوروی، چیزی بود که باعث شد با وجود پیشرفت‌های وسیع در صنایع بزرگ و های‌تک؛ صنایع بلوک شرق در زمینه تولید محصولاتی که با زندگی روزمره مردم پیوند داشت ضعیف ظاهر گردد. گسلی که در دوره اصلاحات گلاسنوست و پرسترویکا میخائیل گورباچف، توسط غرب پر شد و بازار کالاهای روزمره مردم شوروی توسط غرب تسخیر شد؛ گورباچف در خاطرات خود از این واقعه به عنوان یکی از پایه‌های فروپاشی شوروی یاد کرده است.

فقدان ارتباط مذکور بین صنایع نظامی و صنایع دیگر آسیبزا است اما به معنی نادرستی سرمایه گذاری در صنایع نظامی نیست. اصلاح روند فعلی فرصت بیبدیلی فراروی صنایع کوچکی قرار خواهد داد که فاقد بودجههای مطالعه و تحقیقات و توسعه است. با این حساب؛ مخالفتها با توسعه توان نظامی را باید حلقهای از زنجیرهایی دانست که سعی بر بستن دست و پای اقتصاد ایران برای جولان بیشتر امپراتوری اقتصادی کارتلهای غربی در پسابرجام را دارد.

https://shoma-weekly.ir/xZbK7a