جواد مقصودی- در آستانه هفته امر به معروف و نهی از منکر قرار داریم. ابتدای تشکیل مؤتلفه امام فرمودند کار مؤتلفه این باشد که امر به معروف و نهی از منکر کند. مسئله بسیار مهمی است که امام روی این مسئله تأکید فرمودند. ما حتی قبل از مؤتلفه جمعیتی به نام گروه شیعیان را بر این مبنا تشکیل دادیم. ابتدا از یکی از مراجع آن روز یعنی حضرت آیت‌الله‌العظمی سید محمدتقی خوانساری استفتا کردیم که آیا امر به معروف و نهی از منکر واجب کفایی است یا عینی؟ در زمان طاغوت بود و گفتیم وقتی امر به معروف و نهی از منکر می‌کنیم ما را مسخره می‌کنند و آیا در چنین شرایطی این امر از گردن انسان ساقط است؟ ایشان پاسخ دادند: «خیر، امر به معروف و نهی از منکر در هر شرایطی بر مردم مسلمان واجب و لازم است»، منتهی امر به معروف و نهی از منکر واجب کفایی است، به این معنا که اگر منکری در گوشه‌ای از مملکت اسلامی خودنمایی کرد، بر همه مردم مسلمان واجب است آن منکر را از میان بردارند. مثلاً اگر یک مشروب‌فروشی باز شد و کار خلافی آغاز شد، وقتی عده‌ای جمع شدند و آن منکر را از بین بردند، از گردن دیگران ساقط است، یعنی دیگر منکری نیست که کسی انجام بدهد. اگر بود بر همه امت اسلامی واجب است آن منکر را از میان بردارند و تأکید کردند اگر نهی از منکر با یک نفر انجام نمی‌شود، باید دو نفر شوند و اگر دو نفر نشد بیشتر و همبستگی‌ای را به وجود بیاورند تا توان این را پیدا کنند که آن منکر را از جامعه اسلامی برکَنند. به نظر من در همین جا لزوم تشکیلات اسلامی و الهی هم استنباط می‌شود، بنابراین چون همیشه منکر وجود دارد، مسلمانان باید با همدیگر همراه و همدل باشند و قوی و متحد منکراتی را که پیش می‌آیند، از میان بردارند. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر هم یک مسئله عقلی است و هم شرعی. قرآن هم روی این مسئله تکیه کرده و فرموده است: «بسم الله الرحمن الرحیم. کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ»؛(1) شما بهترین امت هستید که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید، بنابراین اهمیت مسئله هم ریشه قرآنی دارد و هم احادیث فراوانی پیرامون آن هست و بقیه فرایض در برابر آنها مانند کف آب است، یعنی امر به معروف و نهی از منکر واجب‌ترین مسئله در نظام ارزشی اسلامی است و به‌وسیله امر به معروف و نهی از منکر بقیه فرایض باقی می‌مانند و دوام پیدا می‌کنند، والا فساد گسترش می‌یابد ومثل موریانه همه ارزش‌های الهی را از بین می‌برد.

اما معروف چیست؟ معروف یعنی چیزی که شناخته شده و برای مردم دلپذیر است و آن را پذیرفته‌اند و خدا آن را مقرر کرده که چیز خوبی برای امت اسلامی و هر ملتی است، مثل ایمان به خدا، نماز، روزه، حج، جهاد، امر به خوبی‌ها، ایثار، راستی، درستی و... اینها چیزهای معروفی است که اگر تعطیل شوند به زیان امت اسلامی است. انسان باید سعی کند این امور ارزشی و اموری را که معروف هستند انجام بدهد و دیگران را نیز به انجام آنها متقاعد و تشویق کند.

منکر چیست که باید آن را نهی کنیم؟ بدی‌ها، ظلم، ستم، عناد، کفر، بداخلاقی، دروغگویی، خیانت و... یعنی چیزهایی که از نظر خدا و برای امت اسلامی درست نیستند و نباید انجام بشوند و اگر در جایی این مسائل پیدا شد، لازم هست که امت اسلامی آن را از بین ببرد.

مسئله مهم این است که کسی که می‌خواهد امر به معروف و نهی از منکر کند، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ یکی از شرایطی که باید داشته باشد این است که اولاً مؤمن و خداباور باشد. قیامت را قبول داشته باشد و معروف و منکر را بشناسد و بعد هم به قصد قربت و برای رضای خدا این کار را بکند، نه برای خودنمایی و نظر دیگری.

انسان باید شرایط امر به معروف و نهی از منکر را هم بداند. ما در آن سالی که از آقای حاج سید محمدتقی خوانساری استفتا کردیم، شرایط ششگانه را به ما فرمودند، یعنی اول خود انسان از انجام آن منکر بدش بیاید، دوم به در بگوید که دیوار بشنود و اول مستقیم به طرف چیزی نگوید، بلکه با اشاره به غیب باشد تا او متنبه شود. بعد اگر نشد به صراحت گوشزد کند. مرحله بعد تشر زدن است و آخر سر او را از منکر باز بدارد و سرانجام اگر به ضد و خورد کشید، اگر کسی که منکر را انجام می‌دهد کشته شد خونش هدر است و اگر آمر به معروف کشته شد، شهید است، اما در شرایط فعلی که حکومت و نظام اسلامی برپا شده است، باید از مقام معظم رهبری استفتا شود که در این شرایط و در زمان استقرار نظام اسلامی حکم امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ باید استفتا شود و مقام معظم رهبری باید این مطلب را برای ما روشن کنند.

یکی از مسائل مهم اولیه‌اش این است که انسان خودش از منکر ناخشنود باشد و اگر نعوذبالله کسی دارد مشروب می‌خورد، او خودش به‌شدت از آن کار بدش بیاید و شرایط دیگری که عرض کردم امام مسلمین باید برای امت اسلامی روشن کنند تا تکلیف مردم در نظام اسلامی در مقابل امر به معروف و نهی از منکر مشخص شود. منکراتی که الان وجود دارند خیلی زیادند مثل بدحجابی که جوانان را به فساد می‌کشاند و میان خانواده‌ها اختلاف ایجاد می‌کند. در این زمینه لازم است حکومت اسلامی که وظیفه نشر معارف اسلامی را به عهده دارد، از منکرات جلوگیری کند و باید در این زمینه تمهیدات لازم را بیندیشد، چون دولت اسلامی که دغدغه دین را دارد، باید در باره این موضوع برنامه‌ریزی کند. بعد هم کل مردم به‌خصوص تشکل‌ها، انجمن‌ها، گروه‌ها و جلسات مذهبی، هیئات، مساجد، بسیج، جامعه علمی دانشگاه‌ها، حوزوی‌ها و مراجع عظام باید در این میدان وارد شوند. خلاصه باید یک بسیج همگانی برای برچیدن این منکرات وارد میدان عمل شوند و منکرات را از میان بردارند. مهم‌ترین اولویتی که به عهده حکومت اسلامی است، این است که نخست از خودشان شروع کنند. همه دست‌اندرکاران نظام الهی اعم از رئیس‌جمهور، وزرا، مدیران و تمام آنهایی که به عنوان قوای سه‌گانه دست‌اندرکارند، باید این کار را از خود آغاز کنند، یعنی دولت باید به خانم‌هایی که در ادارات دولتی کار می‌کنند، الگو بدهد که اگر می‌خواهید برای نظام اسلامی و حکومت الهی کار کنید، باید با این شکل و قیافه و این حجاب اسلامی وارد شوید، والا مشروعیت نظام زیر سئوال می‌رود. خیلی‌ها می‌پرسند اگر نظام شما اسلامی است، این بدحجابی و بی‌حجابی که با اسلام نمی‌سازد. با یک بخشنامه باید تمام ادارات دولتی را به انجام این تکلیف موظف کنند. اینها حقوق بگیر نظام اسلامی هستند و موظفند به دستور مقام بالای خودشان اعتنا داشته باشند. اینها که عوامل دولت اسلامی هستند، نباید خلاف امر الهی عمل کنند و در عین حال کارمند نظام الهی هم باشند. یعنی من بگویم کارمند و مدیر نظام اسلامی هستم، اما درست برخلاف نظام اسلامی و دستورات الهی عمل کنم.

بنابراین مسائلی چون بدحجابی و رشوه‌خواری از منکرات هستند و در یک کشور اسلامی نباید صورت بگیرند و دولت باید از این منکرها جلوگیری و پژوهش کند و برای پیدا کردن راه‌حل مناسب برای این مسائل دغدغه داشته باشد.

وقتی شهید رجایی رئیس‌جمهور شد، گفت تمام کارمندان حکومت اسلامی باید اول وقت نمازشان را بخوانند. البته بعد کارشکنی کردند، اما کار ارزشمندی بود و یا اخلاق اسلامی‌ـ‌الهی باید رعایت شود.دولت اسلامی باید سعی کند حدود الهی در دولت اسلامی انجام شود.

دولت و ملت باید بدانند تنها راه ترقی و پیشرفت به کار بستن احکام و مقررات الهی است و راه‌های دیگر انسان را از مقصد دور می‌کند. عزت حقیقی و عزت بالذات و عزتمندی دولت و ملت در گرو انجام تکلیف و وظایف اسلامی است. « ولله العزه ولرسوله وللمؤمنین»؛ عزت حقیقی متعلق به خدا است.