رضا آملی- در تعطیلات نوروز هر بار که به خیابان می‌روید و با خودروتان رانندگی می‌کنید، ناخودآگاه جمله خدا پدر بیامرزی از زبان‌تان صادر می‌شود. خدا پدر بیامرزی به رانندگانی اطلاق می شود که به سفر رفته‌اند و خیابان‌ها را خلوت کرده‌اند تا شما گاز بدهید! سرعت صدتا، صد و بیست تا، دنده پنج و ...، گاز روی گاز دادن اما... ببخشید اینجا خیابان است نه جاده و پیست. اینجاست که نصب سرعتگیر برای کنترل خودروها لازم می‌شود. کار نداریم که سرعتگیرها نان دائمی برای شرکت‌های مربوطه و نیز تعمیرکاران خودرو می‌پزد اما این که سرعتگیر کلاً به چه می‌گویند، خیلی مهم است.
دکان همیشه باز جلوبندی سازها
کنار خیابان عریضی ایستاده‌اید و خودروهایی را که عبور می‌کنند، تماشا می‌کنید. خودروها که از مقابل دید شما می‌گذرند، 20متر جلوتر به قاعده نیم‌متر به هوا می‌پرند. پریدن اتومبیل یک- یک و نیم تنی و دوباره به زمین خوردنش برای شما به تفریح لذت‌بخشی تبدیل می‌شود! یکباره می‌بینید نیم ساعت- یک ساعتی با رصد کردن خودروها و تماشای پرش ارتفاع آنها سرگرم شده‌اید و خندیده‌اید. یک مرتبه خودرویی در همان موقع ابتدا تک چرخ می‌زند و سپس با دماغ به کف آسفالت کوبیده می‌شود و صدای خرد شدن تشکیلات جلوبندی آن در گوشتان می‌پیچد.
ناخودآگاه به سمت آن می‌روید تا اگر کسی حادثه دیده، کمک کنید. راننده را که شوکه و سر و کول و گردنش کوبیده شده، آرام از ماشین پیاده می‌کنید و دلداری می‌دهید. نخستین سرعتگیرها بر کف آسفالت معابر تهران، بدون طرح و نقشه و قصد قبلی هنگامی ساخته شد که تردد کامیون و اتوبوس در داخل تهران آزاد بود. از آن روزگاران بیش‌از سه دهه گذشته است. در آن زمان، وقتی کامیون‌های 10 تنی و تریلی و اتوبوس‌های مسافرتی روز روشن در معابر تهران با سرعت 80 به بالا تردد می‌کردند، گاهی هم ناچار می‌شدند، ناگهان ترمز کنند و همین ترمز کردن، موجب می‌شد آسفالت زیر چرخ‌های ماشین سنگین، لقمه لقمه جمع شود و شما که بعداً از روی آن رد می‌شدید، سرعت خود را کم می‌کردید تا لقمه‌های آسفالت به اتومبیل‌تان آسیب نزند! بعداً، با نصب آجر بر عرض خیابان و ریختن آسفالت روی آن، سرعتگیرهای دستی بر کف معابر ساخته شد که ذهن خلاق و طناز ایرانی جماعت آن را ساندویچ نام گذاشت.
در چند سال اخیر هم که خیلی پیشرفت کرده‌ایم، ساندویچ های سرعتگیر به ساندویچ‌های بزرگتر زرد و سفید پلاستیکی تبدیل شده است و چون بعداً خیلی خیلی پیشرفت کردیم، سرعتگیرهای جدیدی با اصول مهندسی نما بر کف خیابان‌ها احداث شد که به قاعده یک تختخواب بچه از کف خیابان بالاتر است. این از تاریخچه.
سرعتگیر؛ بلای هر روزه
تاکنون در کف معابر سرعتگیرهای متنوعی ساخته یا نصب شده است. نخستین سرعت گیرهایی که نسل ساندویچ‌های آجری را منقرض کرد، پلاستیک‌های منحنی زرد و سفید است. این سرعت گیرها بدون شبرنگ کارآمد تولید می‌شود و معمولاً به شکلی نصب می‌شود که راننده با دیدن آن باید رد پیچ‌های کلفت آهنی را بگیرد که معمولاً بالاتر از سطح پلاستیک نصب شده است. چنانچه اتومبیلی ناغافل از روی این پیچ‌ها عبور کند، در پارگی و قلوه‌کن شدن لاستیک آن نباید تردید کرد. نوع دیگر این سرعتگیرها با استفاده از آسفالت بر کف خیابان ساخته می‌شود و تشکیل شده از دو سطح شیبدار آغاز و پایان و یک کف موازی با آسفالت خیابان، اما زاویه سطوح شیبدار آن به قدری است که اتومبیل را ابتدا به بالا پرتاب می‌کند و سپس با دماغ به زمین می‌زند. سرعتگیر به تنهایی نباید در هیچ معبری استفاده شود و در تمام دنیا سرعتگیر را با تابلوی هشداردهنده نصب می‌کنند یعنی راننده ابتدا باید آگاه شود که به سرعتگیر نزدیک شده است و خود سرعتگیر هم باید از دور در شب و روز، قابل دیدن باشد. ولی اغلب در معابر شهری و جاده ای ما این نکات رعایت نشده و اتومبیل‌ها در معابر خصوصاً در شب، ناگهان با سرعتگیر مواجه می‌شوند که اگر ترمز کنند، احتمال تصادف از عقب هست و اگر به حرکت ادامه دهند، خسارت می‌بینند.
گاز دادن را فراموش کن!
اساساً یکی از انتقادهایی که به روش استفاده از سرعتگیرهای ما وارد است، این‌که به حالت مچ گیری استفاده می‌شود نه برای کاهش سرعت اتومبیل‌ها. شاید به همین دلیل است که تابلوی هشداردهنده برای اطلاع رسانی به رانندگان نصب نمی‌شود و معمولاً از راننده مخصوصاً آنهایی که پولدارند و ماشین‌های گرانقیمت سوار می‌شوند، در چنین مواقعی چندان توقعی نمی‌توان داشت که سرعتگیر را جدی بگیرند. از دیگر انواع سرعتگیرها می‌توان به شبرنگ‌های چشم گربه‌ای فلزی اشاره کرد که انواع مختلفی دارد. یک نوع معروف آن به شکل برشی از نیم کره تولید می‌شود که بحثی در آن نیست اما نوع دیگر به شکل چهارگوش، گوشه‌دار و لبه‌دار ساخته می‌شود که بر کف خیابان به شکل قابلمه برعکس دیده می‌شود و وظیفه‌ای بسیار بالاتر از سرعتگیر برعهده آن گذاشته شده است. این نوع سرعت گیر، چون شمشیری تیز به جان لاستیک اتومبیل‌ها می‌افتد و خاطره‌ای برای رانندگان اتومبیل بر جای می‌گذارد که تا عمر دارند جرأت نکنند پدال گاز را فشار دهند!
