نگاه

ریشه‌ها و زمینه‌های تعدی

جرم انگاری افراطی همان‌قدر خسارت آور است که جرم‌زدایی تفریطی و برای پیشگیری از وقوع ناهنجاری‌ها و مفاسد اجتماعی و کاهش نرخ روبه‌رو رشد تشکیل پرونده‌ها، دستگاه قضائی کشور باید تعادل میان این دو حد را به‌دقت برقرار نماید.
سید مصطفی میر سلیم- بسیاری از اختلافات و نزاعهای اجتماعی ناشی از تعدّی است؛ تعدی یعنی ستمگری و زورآوری و تجاوز از حدّ، حدی که نشان دهنده، حق یا حقوق فردی و اجتماعی است. با توجه به شیوع و تشدید برخی از نزاعها و اختلافات در جامعه، ما و ابراز نگرانی منتقدان اجتماعی (همچون مقاله، جناب آقای کاظم انبارلویی در شماره ۹۰۹ هفتهنامه شما)، در این یادداشت به بررسی مختصر ریشه های تعدی میپردازیم:

۱- عدم شناخت موضوع: در این حالت یکی از طرفین درگیری از اصل موضوعی که به درگیری انجامیده غافل است و فکر میکند با اتکاء به خشونت میتواند حقی برای خود کسب کند حالآنکه اساساحقی ندارد تا بخواهد در پی احقاق آن باشد. مثال: فردی به استنادِ «چهاردیواری اختیاری»، صدای رادیو یا بلندگوی خود را در محل مسکونی یا کار خود آنقدر بلند میکند که به آزار مردم عموما وهمسایگان خصوصا میانجامد.

۲- بی خبری از زشتی عمل: در این مورد فرد یا گروه افراد میدانند که پا از گلیم خود فراتر نهادهاند ولی با سادهانگاری، قبح آن را ناچیز میپندارند یا از زشتی آن آگاه نیستند. مثال: افرادی که گمان میکنند چون عجله دارند میتوانند خارج از نوبت به برآوردن خواسته های خود، بدون توجه به حقوق دیگرانی که قبل از او حاضرشدهاند یا علی رغم آن ولی مهم نشمردن فعل خود، بدان مبادرت ورزند.

۳- تعمد در ارتکاب تجاوز: در این حالت فرد یا گروه میداند که حقی ندارد تا بخواهد آن را مطالبه کند و نیز میداند توقعی که دارد نیز خوش آیند نیست ولی عمدامرتکب تجاوز میشود تا حرص و طمع و شهوت و دنیاطلبی خود را ارضا نماید. مانند کسانی که سرقت یا زورگیری مینمایند یا مقررات را زیر پا میگذارند یا با شگردهای گوناگون قوانین را دور میزنند یا مبانی اخلاقی را مراعات نمیکنند.

زمینههای تعدی

لازم است یادآوری شود که آنچه باعنوان های جهل و غفلت و حرص و طمع و غلیان شهوت و نفسانیات از آن یاد شد، تا زمینه، مساعد نیابند لزوما به تجاوز نمیانجامند. وقتی به مطالعه، دقیقتر موارد تجاوز میپردازیم متوجه اهمیت این زمینهها میشویم:

الف: ناهنجاریهای خانوادگی: اغلب متجاوزان در خانوادههایی رشد یافتهاند که کانون تحقیر و خشونت و ناامنی بوده است یعنی نوعی فروپاشی در خانواده زمینه را برای ابراز خلاف و جرم و هتاکی و تجاوز فراهم ساخته است. همین جا بهمنظور چارهجویی برای مشکل رشد روزافزون درگیریهای اجتماعی باید بر اهمیت استحکام خانواده تاکید شود. از خانهای که در آن پدر، زندانی یا برادر، فراری است یا در آن اعتیاد رسوخ کرده نباید توقع معجزه داشت: این که همه، اعضای دیگر آن منزه از فساد و مبرا از تباهی بمانند.

ب: ناهنجاریهای محیط تحصیل: در بسیاری از موارد فرزندانی برخاسته از خانواده، منظم به دلیل گرفتار شدن به دوست ناباب از راه به در رفتهاند و تمام زحماتی که پدر و مادر برای آن فرزندان کشیدهاند هدر شده است؛ یکی از بدترین تاثیرها را بر جوانان رفیق بد میگذارد.

بنابراین جوانان باید در انتخاب همنشین و دوست بسیار موشکافانه عمل کنند و اولیاء آنها نیز در این مورد آنها را به حال خود رها نکنند و با دلسوزی و هوشیاری تمام مراقب رفقای انتخابشده یا تحمیل شده به فرزندانشان باشند.

ج: ناهنجاریهای محیط کار: یک عنصر آلوده در محیط کار ممکن است به فراگیری خلاف و جرم و نضج گرفتن کانونی از نابسامانیها بینجامد. مدیران باید با تعصب نسبت به سالم ماندن محیط کار از هر نوع شائبه، فساد اداری و اقتصادی و فرهنگی اهتمام ورزند و با شکل گیری ناهنجاری در نطفه مبارزه کنند، مبادا لکه، فساد آنقدر گسترده شود که پیکر اجتماع را آسیب کلی برساند.

د: ناهنجاریهای اجتماعی که ممکن است در مناسبات و رفتارها و کالبدها و حتی مقررات ظاهر شود. اساساتراکم جمعیت بدون معیار و بهویژه فراتر از ظرفیتهای زیستی در هر محله، به ازدحامها و مزاحمتهایی منجر میشود که رفع آنها از حد تحمل افراد عادی خارج میشود و ناگزیر تجاوز به حقوق یکدیگر و بی احترامی و درگیری لفظی و سپس نزاع و برخوردهای جمعی رخ میدهد در حالی که سرمنشأ آن را باید ازجمله در عدم مراعات ضوابط شهرسازی و معماری و بی توجهی به قواعد عبور و مرور و رانندگی و کسب درآمد عمومی و خصوصی با مشروعیت بخشیدن به خلاف و جرم به روش اخذ جریمه جستجو کرد.

آری جرم انگاری افراطی همانقدر خسارت آور است که جرمزدایی تفریطی و برای پیشگیری از وقوع ناهنجاریها و مفاسد اجتماعی و کاهش نرخ روبهرو رشد تشکیل پروندهها، دستگاه قضائی کشور باید تعادل میان این دو حد را بهدقت برقرار نماید.

https://shoma-weekly.ir/zQGO7r