علی عباسپور - امروزه بسیاری از کارشناسان به دلیل افزایش پیامدهای نامطلوب نبود ارتباط سازنده بین دو نهاد تاثیرگذار دانشگاه و صنعت، نگران آینده وضعیت علمی و همچنین اقتصادی کشور هستند. برای بررسی دقیق تر این موضوع لازم است ابتدا با نگاهی دقیق تر به این دو نهاد، با ویژگی های هر کدام بهتر آشنا شویم. ماهیت رساله های فوق لیسانس و دکترا که در دانشگاه ها تنظیم می شود، آن است که در مرزهای دانش یا نزدیک به آن حرکت می کند. به بیان دیگر موضوعاتی برای رساله های دکترا، انتخاب می شود که در مجلات و نشریات معتبر علمی دنیا منتشر شوند. انتشار چنین مقاله هایی می تواند از لحاظ شاخص تعداد انتشار مقاله، برای کشورمان اهمیت داشته باشد. به تازگی نیز در خبرها آمده بود که ایران از لحاظ تعداد انتشار مقاله در رشته بیوتکنولوژی رتبه هشتم جهان را کسب کرده است. از طرف دیگر در مورد صنعت ما نمی توان گفت که در مرزهای دانش حرکت می کند. برای مثال می توان به صنعت خودروسازی اشاره کرد. درحالی که هم اکنون انواع و اقسام خودروها در شرکت های بزرگ دنیا تولید می شود، شرکت های خودروسازی ما چندان در عرصه نوآوری و رقابت موفق نبوده اند.  پس در اینجا می بینیم بین آنچه به شکل مقاله در مرزهای دانش و در دانشگاه تولید می شود، با فناوری های صنعتی (که چندان هم جدید نیستند)، فاصله ای وجود دارد. امروزه صنعت ما مشکلات فراوانی دارد، از جمله اینکه نمی تواند از دستاوردهای علمی دانشگاه ها (که به شکل پایان نامه ها عرضه می شود)، استفاده کند. از طرف دیگر مسایل و مشکلاتی در صنایع ما هست که دانشگاه ها در جریان آنها قرار نمی گیرند که البته این مشکل به دلیل نقص ارتباط صنایع و دانشگاه های ماست. در حقیقت دانشگاه ها در وضعیتی هستند که صنایع از همه توانایی های آنها آگاه نیست و در نتیجه از این توانایی ها، استفاده نمی کند. این عدم آگاهی دوجانبه، باعث فاصله گرفتن صنعت و دانشگاه می شود. نکته دیگری که باید اشاره کرد آن است که دانشگاه روی موضوع های پژوهشی و بحث تحقیق و توسعه (R& D) کار می کند اما صنایع ما در زمینه تولید فعالیت می کنند. البته ما صنایعی داریم که بخش های تحقیق و توسعه دارند و در عرصه تحقیقات نیز فعال هستند اما صنایع ما، آنچنان که شایسته است در زمینه تحقیقات فعال نیستند زیرا هزینه های برنامه های تحقیق و توسعه بسیار زیاد است و از طرف دیگر، همه کارهای تحقیقاتی، لزوما به نتیجه مثبت و دلخواهی که در صنایع کاربردی باشد، نمی رسد که همین موضوع برای صنعت هزینه ساز است. هر چند که چنین دستاوردهایی برای یک محقق و پژوهشگر به عنوان یک پاسخ قابل قبول است، اما صنعت بیشتر به دنبال تحقیقاتی است که حتما بتواند از آن دستاوردها کسب درآمد و سود کند. البته در همه جای دنیا به همین صورت است که انتظار دارند بتوانند از دستاوردهای پژوهش، سود و درآمد کسب کنند اما باید در نظر داشت بسیاری شرکت های معتبر در کشورهای پیشرفته دنیا، با صرف هزینه ها و همچنین صبر زیاد، به نتایج سودآوری می رسند که همه هزینه های تحقیقاتی را جبران و سود کلانی را نصیب شرکت می کند. بسیاری از شرکت های فعال تولیدی پربازده، بر همین منوال عمل می کنند، یعنی ابتدا هزینه های زیادی را برای تحقیقات صرف می کنند اما در نهایت پس از گذشت مدت زمان طولانی، بالاخره محققان زبده (که هم از دانشگاه هستند و هم از خود صنعت)، این پژوهش ها را به نتیجه می رسانند. در نهایت این تحقیقات که ممکن است طی مدت 10سال با صرف هزینه های زیاد، انجام شده باشد به محصولی تبدیل می شود که می تواند به کسب درآمدهای کلان برای شرکت منجر شود اما چنین توانی در صنایع ما موجود نیست یا نمی خواهد چنین تحقیقات زمان بر و هزینه بری را انجام دهد. شاید صنایع ما نمی توانند سرمایه گذاری های طولانی مدت انجام دهند که این موضوع با چارچوب تفکر دانشگاه ها سازگار نیست. در کنار اینها، تلاطم  های مدیریتی در بخش صنایع نیز بسیار تاثیرگذار است. برای مثال تصور کنید که مدیر یک بخش صنعتی یا مسوول اجرایی که به تحقیقات اهمیت می دهد، برای درازمدت برنامه ریزی هایی می کند اما یک مرتبه، تغییر می کند و فرد دیگری به جای او می آید، ممکن است در این تغییر وتحول ها، آن برنامه ریزی ها فراموش شود و اصلا مسیر دیگری را در پیش گیرند که باعث می شود کارها ناقص بماند. این ناقص ماندن کارها، در کشور ما بسیار عادی است زیرا مدیران اجرایی مرتب تعویض می شوند، یعنی یک مدیر، رویه خاصی را در پیش می گیرد و مدیر دیگر، سلیقه دیگری را اعمال و مسیر دیگری را طی می کند. بنابراین من معتقدم که نه دانشگاه باید خودش را کامل و بی عیب بداند و نه صنعت. من فکر می کنم در مسیر ارتباط صنعت و دانشگاه، هر دو بخش باید یک مقداری از ایده آل های خود عدول کنند تا افکارشان به هم نزدیک تر شود. یعنی دانشگاه در کنار کارهای تحقیقاتی جدی و سطح بالا (که انجام آنها لازم و ضروری است)، کمی هم به فکر انجام کارهای تحقیقاتی با کاربرد در صنایع باشد. البته در نظر داشته باشید که اگر دانشجوی دکترا، یک مقاله علمی سطح بالا نداشته باشد برای فارغ التحصیلی با مشکل روبه رو می شود به همین دلیل دانشجویان به سمت تحقیقات سطح بالا کشیده می شوند که صنعت ما فعلا در حدی نیست که بتواند از این تحقیقات سطح بالا استفاده کند. اما دانشگاه حتما باید بخشی از نیروهای خود را برای ارتباط با صنعت و حل مشکلات صنعتی اختصاص دهد که با توجه به تغییراتی که در آیین نامه ارتقای استادان انجام گرفته است، می توان امیدوار بود مشکلات صنعتی ما با همکاری موثر این دو نهاد، حل شود.  نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد آن است که محصولاتمان از نقطه نظر صنعتی، در حدی نیست که توان رقابت در عرصه بین المللی را داشته باشد. در بسیاری از عرصه ها، رقابت باعث ظهور تکنولوژی های برتر تولید بیشتر و قیمت کمتر می شود در حالی که ما چنین امکانی را برای رقابت نداریم اما در جاهایی که صنعت ما خواسته رقابت کند و به صادرات فکر کند، ناچار شده است که به رقابت روی آورد. اگر صنعت ما به سمت تولید و به ویژه صادرات توجه کند و ما خودمان را در قد و قواره رقابت بین المللی احساس کنیم، آن موقع صنعت ناچار می شود که محصولات خود را با کیفیت بهتر و قیمت کمتر عرضه کند که در نهایت بتواند در رقابت بین المللی حضور داشته باشد. اما صنعت خودروسازی ما (به دلیل برخورداری از این حمایت های بی دریغ، قیمت بالا و مشتریانی که باید ماه ها در نوبت بمانند)، هیچ وقت خود را ملزم نمی بیند که محصولات خود را بهینه کند و مثلا مصرف بنزین آنها را کاهش دهد. به همین دلیل صنعت ما در جا می زند و پیشرفت نمی کند. وقتی سیاستگذاری ها به گونه ای است که از این صنعت به شدت حمایت می شود، می توان انتظار داشت که پیشرفت در این صنعت کند باشد البته این وضعیت را می توان به صنایع دیگر نیز تعمیم داد. صنایع ما سال هاست که پیشرفتی ندارند و بخش تحقیق و توسعه آنها هم چندان موثر نیست. یکی از نکات مهم برای پیشرفت های علم و فناوری، وجود رقابت در عرصه تولید است. هر تولیدکننده ای می داند اگر نوآوری نداشته باشد، باید عرصه را به رقیبان واگذار کند.