- وحدت این است که همه را به عنوان رهروان مسیر و سیره پیامبر(ص) ببینیم!

کثرت‌انگاران معتقدند تمامی ادیان، مذاهب و مکاتبی که در جهان وجود دارند، می‌توانند انسان را به نجات و حقیقت برسانند و موجب سعادت و رستگاری او بشوند، هر چند که این ادیان ادعاهای متفاوت و متعارضی نسبت به یک حقیقت داشته باشند، از دیدگاه کثرت‌گرایان اختلافات ادیان، هیچ اشکالی ندارد و همه آن‌ها از یک حقیقت سخن می‌گویند و در نهایت انسان را به نجات و رستگاری می‌رسانند. پلورالیزم به معنای کثرت‌گرایی در فلسفه دین یعنی پذیرش حقانیت ادیان مختلف، یعنی مفهوم دو جمله فوق‌الذکر که توسط یکی از مسئولان نظام بیان شد.

گوهر و لُبّ نظریه پلورالیزم بر این نکته استوار ا ست که حقیقت دین و اسلام که خداوند آن را از انسان می‌خواهد، تسلیم مطلق و سر تعظیم فرود آوردن بر آستان قدس حضرت حق است، اما این که آن در قالب آئین خاصی مانند، یهودیت یا مسیحیت یا اسلام تحقق پیدا کند، یا با ولایت اهل بیت باشد یا بدون ولایت آن‌ها تأثیری در ماهیت نمی‌گذارد.

در حالی که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مَن یَتَبغِ غَیرَالاسِلام دیناً فَلَن یُقبلَ مِنهُ وَ هُوَ فِی الاخِرهَ مِنَ الخاسرین» (سوره آل عمران،85) و هر کس جز اسلام، دینی دیگر جوید، هرگز پذیرفته نشود و وی در آخرت از زیانکاران است.

در آیات دیگر خداوند مشخص کرده که اسلام مورد نظر و رضایت خداوند آئین خاصی است؛

«ورضیتُ لَکُم الاِسلام دیناً» آن وقت خداوند از دین شما راضی است که پیامبر(ص) ولایت امیرمؤمنان علی(ع) را برای بعد از خودش به همه ابلاغ کند.

بنابر این بر خلاف آیات فوق پلورالیسم دینی به معنی به رسمیت شناختن دین‌های گوناگون و اعتقاد به این است که همه آن‌ها حقیقت هستند.

پذیرش نظریه پلورالیسم مستلزم حق پنداشتن مرام‌های رقیب است.

از سوی دیگر بر اساس این تفکر ظاهر متون و نصوص دینی از حجیّت ساقط می‌شود، زیرا دریافت ما از این نصوص، فرآورده تعاطی ذهن و عین یا بازتاب انتظارها، پرسش‌ها و پیش فرض های ما است.

بر این اساس عمل به گزاره‌های دینی بی اعتبار خواهد شد. زیرا پلورالیسم همه را اهل فلاح و صلاح می‌پندارد. اعتقاد به پلورالیسم دسترسی به جوهر دین و دین حق را اندیشه ای بیهوده می‌داند (صراط های مستقیم، سروش، ص4)

همزیستی مسالمت‌آمیز در سایه پلورالیسم

اگر چه ادعا شده است که یکی از پیامدهای مثبت «پلورالیسم دینی» مدارا و همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان و مذاهب‌های گوناگون در یک جامعه است. یعنی در مقام عمل، همه با مسالمت و صلح و صفا در کنار هم زندگی کنند، به یکدیگراحترام بگذارند، و با هم درگیر نشوند. ولی هیچ ضمانتی وجود ندارد که ادیان، گوهر واحدی داشته باشند. چون هر دین به ناچار به انحصار هدف و گوهر خود فتوا می‌دهد.

مشکل دیگری که این نوع پلورالیسم و تکثرگرایی در جامعه پدید می‌آورد این است که در چنین جامعه‌ای شریعت‌گرایی جای خود را به ایمان‌گرایی می‌دهد. مثل جامعه اسلامی که فقط مسئولین آن مسلمان باشند نه قانون و مقررات و برنامه‌ها.

پلورالیسم دینی و سیاست

تأثیر این نوع کثرت‌گرایی و لیبرالیسم در حوزه سیاست این است که به تساهل و مدارا و کثرت‌گرایی در سبک زندگی پایبند بوده و برای مجریان نظام مکتبی، پایبندی به مکتب را ملاک نمی‌داند و به راحتی در کنار عناصر دینی و مذهبی دیگر در حوزه سیاست مسئولیت می‌پذیرد. اینان در باره دین بیش از عمل بر ایمان پافشاری می‌کنند.

مقام معظم رهبری در سخنان مهم خود در جمع شرکت کنندگان در کنفرانس وحدت اسلامی فرمودند: امروز باید همه مسلمانان در اقصی نقاط عالم، به امت اسلامی بیندیشند، به وحدت اسلامی بیندیشند. اگر ما به امت اسلامی فکر کردیم، منافع کشورهایمان هم تأمین خواهد شد.

ایشان افزودند: اسلام پلورالیسم راقبول ندارد، آن‌هایی که ترویج می‌کنند که اسلام چون از حضرت موسی و حضرت عیسی تجلیل کرده است قائل به پلورالیزم است. اشتباه می‌کنند، زیرا قرآن می‌فرماید: «فان آمَنوا یمثل ماء آمَنتم به فقدِاهَتَدوُا و اِن تُولُوا فَاِنما هم فی شقِاقٍ فَسَیکفیکَهُم اللّه» یعنی ولی اگر روی برتافتند، جز این نیست که سرستیز و جدایی دارند و به زودی خداوند شر آنان را از تو کفایت خواهد کرد.

امت اسلام در مسائل کلی کنار هم باشند

اگر بنا به گفته رهبر معظم انقلاب امروز در درجه اول اولویت در دنیای اسلام «وحدت» قرار دارد و نباید ما مسلمانان از یکدیگر دور باشیم. بدین مفهوم نیست که ما همه راه‌ها را به سوی فلاح و رستگاری بدانیم.

اینکه به خاطر وحدت بیاییم حق و صراط مستقیم الهی ثتبیت شده در قرآن کریم را نفی یا کمرنگ ساخته و همه ادیان و فرق را حق بدانیم ظلم در حق امام صادق و امام باقر و دیگر ائمه و حتی در حق دیگر ائمه کرده‌ایم که برای اثبات حقانیت راه و خط پیامبر(ص) جان خود را فدا کردند.

راه وحدت امت اسلامی از مسیر تقویت اشتراکات و پررنگ نکردن اختلافات و تکیه بر مصالح و منافع ملی مسلمانان می‌گذرد و هیچ عقل سلیمی انتظار ندارد که برای وحدت هم دست از اعتقادات و مبانی خود بردارند. متأسفانه معتقدین به پلورالیسم دینی در حوزه اجرا و سیاست آسیب هایی به نظام اسلامی و فرایند استقرار آن می‌زنند که بررسی و تأمل روی آن به شرح فراوانی نیاز دارد که در این مقال امکان پرداختن به آن نیست.