به حکم عقل و تجربه تاریخی اگر جمهوری اسلامی بخواهد از استقلال، عزت و امنیت ملی خود دفاع کند، باید قدرتمند باشد و سطح قدرت دفاعی- نظامی خود را به سطح بازدارندگی برساند. قدرت بازدارندگی، آن قدرتی است که عامل تهدید را از عملیاتی کردن تهدیدش به دلیل پاسخ قاطع و کوبنده باز می‌دارد.
حمیدرضا ترقی - بازدارندگى در مفهوم آکادمیک؛ یعنى کوشش یکى براى اعمال نفوذ در دیگرى تا او را از اقدام به عملى که متضمن خسارت یا هزینه اى براى اولى است باز دارد. اما برابر مباحث اندیشمندان غربی در مقایسه با فقه دفاعی شیعه، وجه تمایز بازدارندگی در اسلام با غرب؛ ضمانت دوام، قابل اعتماد بودن و به نحوی که تمامی دول جهانی آن را رعایت کرده و نه عدهای به زور و قدرتِ داشتن آن، دیگران را مجبور به نداشتن کنند، است. چرا که این بازدارندگی، دوام نخواهد داشت و شکننده خواهد بود، در ابتدا تنها تسلیحات بود که نقش ابزار بازدارنده را داشت و به تدریج سیاست و اقتصاد هم به عوامل بازدارنده تبدیل شدند اما این ابزار جدید هرگز باعث از بین رفتن جایگاه و نقش استراتژیک تسلیحات در بازدارندگی نشد، هر چند غرب این موضوع را با شعار و فشار به خورد جهان داد اما خود در گسترش تسلیحات با کارکرد بازدارنده نهایت اهتمام را داشت.
ایران اسلامی در شرایط کنونی، خاصه در شرایط پس از توافق هسته ای به شدت نیازمند تبیین عناصر بازدارنده است
انواع بازدارندگی
نکته ی بسیار مهمی که بایستی متذکر شد این است که بازدارندگی غیر نظامی و تسلیحاتی در جهان امروز، قطعا در انحصار چند کشور بوده که به پشتوانه ی تسلیحات عمدتا اتمی انجام میگیرد، نمونه ی بارز این مقوله مذاکرات 1+5 است، در این مذاکرات چرایی اینکه ایران با این 6 کشور مذاکره دارد قطعا قدرت تسلیحاتی این کشورهاست که ابزارهای غیرنظامی بازدارنده را هم به دست آنها داده و ایران را پای میز ابزار دیپلماتیک نشانده و در پیشرفت علمی توانسته ایران را متوقف کند
به حکم عقل و تجربه تاریخی اگر جمهوری اسلامی بخواهد از استقلال، عزت و امنیت ملی خود دفاع کند، باید قدرتمند باشد و سطح قدرت دفاعی- نظامی خود را به سطح بازدارندگی برساند. قدرت بازدارندگی، آن قدرتی است که عامل تهدید را از عملیاتی کردن تهدیدش به دلیل پاسخ قاطع و کوبنده باز می‌دارد.
بازدارندگی نظامی
سیاست دفاعی جمهوری اسلامی بر اساس آموزه‌های قرآنی و اندیشه‌های دفاعی حضرت امام و رهبری، مبتنی بر فقه دفاعی شیعه، دارای خصوصیات و عناصری است که می‌توان آن را معقول و واقعگرایانه دانست و بازدارندگی قابل اعتمادی را رقم خواهد زد، حضرت امام (ره) بر اساس همین دیدگاه در سال 1358 در برابر تهدیدات نظامی ایالات متحده، فرمان تشکیل بسیج مستضعفین و ارتش 20 میلیونی را صادر کردند. جمله معروف حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه «امریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند»، در زمانی مطرح شد که امریکایی‌ها ایران را به اقدام نظامی تهدید می‌کردند. بر اساس همین دیدگاه حضرت امام (ره)، طی 30 سال گذشته، امام خامنه ای با تقویت روز افزون قدرت دفاعی نظامی کشور در کنار عناصر معنوی و تمدن ساز و نیز تأکید وافر بر اقتصاد مقاومتی، جمهوری اسلامی را به سطح برخورداری از قدرت بازدارندگی رسانده‌اند. اگر در طول بیش از یک دهه گذشته، امریکایی‌ها و صهیونیست‌ها، جرأت عملی کردن تهدیدات نظامی خود علیه ایران را نداشته‌اند دلیلش برخورداری ایران از قدرت دفاعی و نظامی در کنار عناصر معنوی،در حد بازدارندگی بوده است و نه چیز دیگر.
اساسا استراتژی های دفاعی مدرن امروزی نیز بر همین پایه استوارند و ازهمین رو می توان استراتژی دفاعی را علم و هنر بکارگیری همه قدرت کشور در جهت مقابله با تهدید یا تهدیدات امنیت ملی دانست، استراتژی ای که جمهوری اسلامی ایران توانسته آن را در بالاترین سطح پیاده کند
بازدارندگی سیاسی
خطای راهبردی خواهد بود که کسانی تصور کنند تنها با مذاکره و یا پس از مذاکراتی طولانی تنها با یک توافق هسته‌ای، ایران به امنیت واقعی خواهد رسید.و مبنای توقف برخی پیشرفتها و یا عقب رفتن در برخی تواناییهای دفاعی را این توافق قرار دهد
این اشتباه استراتژیک است که گفته شد: "بعد از 23 ماه تلاش و مذاکره توسط دیپلمات‌‌های ملت به نقطه‌ای رسیده‌ایم که توانسته‌ایم سایه شوم جنگ را از سر مردم برداریم و امنیت واقعی را به کشور بازگردانیم.
اشتباه استراتژیک و بسیار خطرناک دیگر این بود که گفته شد: " دنیای آینده دنیای گفتمان ها است نه دنیای موشک". طبق نظریه بزرگان دفاعی و علوم بازدارنده، بازدارندگی متقابل باثبات، چیزی نیست که بتوان یک بار و برای همیشه به آنها دست یافت. جهان دائما در حال پیشرفت است و برای رسیدن به وضعیت با ثبات حتی لحظه ای نباید در خصوص تسلیحات متعارف غفلت کرد،
بازدارندگی اقتصادی» لازمه پیشرفت و شکست دشمن
رهبر انقلاب اسلامی در سخنان آغاز سال شان درتبیین فرصتهای سال ۱۳۹۸ به لزوم ایجاد بازدارندگی در جنگ اقتصادی با دشمن، اشاره کردند و گفتند: امروز بحمدالله همه مسئولین به این باور رسیده‌اند که دشمن در حال جنگ با ما است و بروز و ظهور آن در مسائل اقتصادی است.
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: البته ما باید در این جنگ دشمن را شکست دهیم و به توفیق الهی، او را شکست خواهم داد اما این کافی نیست بلکه باید بازدارندگی ایجاد کنیم و به مرحله ای برسیم که دشمن احساس کند نمی تواند از معبر مسائل اقتصادی به کشور ضربه وارد کند و ملت را تحت فشار قرار دهد.
حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر اینکه رسیدن به این مرحله امکان پذیر است، افزودند: ما در مسائل نظامی در شرایطی قرار داشتیم که امکان مقابله با تهاجم هوایی و یا حمله موشکی دشمن را نداشتیم اما اکنون به مرحله ای رسیده ایم که دشمنان ما در منطقه و یا دشمنانی که در منطقه نیرو دارند، می دانند که جمهوری اسلامی ایران، می تواند با موشک های نقطه‌زن و دقیق خود با هر تهاجمی مقابله کند و پاسخ کوبنده بدهد.
ایشان خاطرنشان کردند: توانایی و مشت محکم جمهوری اسلامی در عرصه دفاعی، در واقع قدرت بازدارندگی ایران است که در سایه تحریم ها به‌دست آمد و در مسائل اقتصاد نیز می‌توان از فرصت تحریم ها، به همین توانایی بازدارندگی رسید.
تنها راه رسیدن به بازدارندگی قطع امید از کمک و همراهی غربی هاست
رهبر انقلاب اسلامی در محور دوم سخنانشان یعنی «مواجهه دولت های غربی با ایران» تأکید کردند: تنها راه رسیدن به مرحله بازدارندگی اقتصادی، قطع امید از کمک و همراهی غربی‌ها است.
حضرت آیت الله خامنه ای در بیان دلیل این موضوع گفتند: تجربه های تاریخی و مشاهدات عینی از رفتار غربی ها نشان می دهد که از آنان می توان انتظار توطئه و خیانت و از پشت خنجر زدن را داشت اما نباید انتظار کمک و صداقت و همراهی را داشت و اگر در مقطعی هم غربی ها در ظاهر، کمکی از خود نشان داده اند، در واقع برای جلو رفتن کار خودشان بوده است.
ابزار و راهکارهای بازدارندگی در ایران اسلامی
در پایان مباحث مطروحه لازم است مروری داشته باشیم به ابزار و راهکارهای بازدارندگی که جمهوری اسلامی ایران امروز در یک نگاه واقع بینانه در اختیار دارد؛
1. وحدت ملی و انسجام داخلی
2. روحیه سلحشوری، ایثار، شهادت‌طلبی، مقاومت و ایستادگی مردم ایران
3. رهبری هوشمند، بصیر، قاطع، انقلابی و حکیم
4. آمادگی کامل نیروهای مسلح برخوردار از فناوری‌های مدرن تسلیحاتی، به ویژه در عرصه موشکی و شناور‌های دریایی
5. برخورداری ملت و نیروهای مسلح از تجارب بسیار ارزشمند دفاع مقدس
6. موقعیت فوق‌العاده راهبردی ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک ایران
7. جمعیت جوان پرورش یافته مکتب عاشورا و دل به ولایت فقیه سپرده
8. نفوذ راهبردی در منطقه و باز شدن ژئوپلتیک ایران تا سواحل مدیترانه
9. برخوردار بودن ایران از سرپنجه‌های بسیار قوی در منطقه برای ضربه زدن به دشمن در شعاع گسترده.
مواجهه‌ی ما با مسائلمان و با دشمنانمان باید اوّلاً شجاعانه باشد، مرعوبانه نباشد؛ ثانیاً امیدوارانه باشد، مأیوسانه نباشد؛ ثالثاً عاقلانه و خردمندانه باشد، هیجانی و احساساتیِ سطحی نباشد؛ [رابعاً] مبتکرانه باشد، از روی انفعال نباشد؛ ابتکار کنیم؛ اگر به این کیفیّت حرکت کردیم، اگر این جور حرکت کردیم، بدانید ملّت ایران در مواجهه‌ی با همه‌ی قدرتهای بزرگ توفیق خواهد یافت و خواهد توانست پیش برود.
ایران اسلامی در شرایط کنونی، خاصه در شرایط پس از توافق هسته ای به شدت نیازمند تبیین عناصر بازدارنده است
انواع بازدارندگی
نکته ی بسیار مهمی که بایستی متذکر شد این است که بازدارندگی غیر نظامی و تسلیحاتی در جهان امروز، قطعا در انحصار چند کشور بوده که به پشتوانه ی تسلیحات عمدتا اتمی انجام میگیرد، نمونه ی بارز این مقوله مذاکرات 1+5 است، در این مذاکرات چرایی اینکه ایران با این 6 کشور مذاکره دارد قطعا قدرت تسلیحاتی این کشورهاست که ابزارهای غیرنظامی بازدارنده را هم به دست آنها داده و ایران را پای میز ابزار دیپلماتیک نشانده و در پیشرفت علمی توانسته ایران را متوقف کند
به حکم عقل و تجربه تاریخی اگر جمهوری اسلامی بخواهد از استقلال، عزت و امنیت ملی خود دفاع کند، باید قدرتمند باشد و سطح قدرت دفاعی- نظامی خود را به سطح بازدارندگی برساند. قدرت بازدارندگی، آن قدرتی است که عامل تهدید را از عملیاتی کردن تهدیدش به دلیل پاسخ قاطع و کوبنده باز می‌دارد.
بازدارندگی نظامی
سیاست دفاعی جمهوری اسلامی بر اساس آموزه‌های قرآنی و اندیشه‌های دفاعی حضرت امام و رهبری، مبتنی بر فقه دفاعی شیعه، دارای خصوصیات و عناصری است که می‌توان آن را معقول و واقعگرایانه دانست و بازدارندگی قابل اعتمادی را رقم خواهد زد، حضرت امام (ره) بر اساس همین دیدگاه در سال 1358 در برابر تهدیدات نظامی ایالات متحده، فرمان تشکیل بسیج مستضعفین و ارتش 20 میلیونی را صادر کردند. جمله معروف حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه «امریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند»، در زمانی مطرح شد که امریکایی‌ها ایران را به اقدام نظامی تهدید می‌کردند. بر اساس همین دیدگاه حضرت امام (ره)، طی 30 سال گذشته، امام خامنه ای با تقویت روز افزون قدرت دفاعی نظامی کشور در کنار عناصر معنوی و تمدن ساز و نیز تأکید وافر بر اقتصاد مقاومتی، جمهوری اسلامی را به سطح برخورداری از قدرت بازدارندگی رسانده‌اند. اگر در طول بیش از یک دهه گذشته، امریکایی‌ها و صهیونیست‌ها، جرأت عملی کردن تهدیدات نظامی خود علیه ایران را نداشته‌اند دلیلش برخورداری ایران از قدرت دفاعی و نظامی در کنار عناصر معنوی،در حد بازدارندگی بوده است و نه چیز دیگر.
اساسا استراتژی های دفاعی مدرن امروزی نیز بر همین پایه استوارند و ازهمین رو می توان استراتژی دفاعی را علم و هنر بکارگیری همه قدرت کشور در جهت مقابله با تهدید یا تهدیدات امنیت ملی دانست، استراتژی ای که جمهوری اسلامی ایران توانسته آن را در بالاترین سطح پیاده کند
بازدارندگی سیاسی
خطای راهبردی خواهد بود که کسانی تصور کنند تنها با مذاکره و یا پس از مذاکراتی طولانی تنها با یک توافق هسته‌ای، ایران به امنیت واقعی خواهد رسید.و مبنای توقف برخی پیشرفتها و یا عقب رفتن در برخی تواناییهای دفاعی را این توافق قرار دهد
این اشتباه استراتژیک است که گفته شد: "بعد از 23 ماه تلاش و مذاکره توسط دیپلمات‌‌های ملت به نقطه‌ای رسیده‌ایم که توانسته‌ایم سایه شوم جنگ را از سر مردم برداریم و امنیت واقعی را به کشور بازگردانیم.
اشتباه استراتژیک و بسیار خطرناک دیگر این بود که گفته شد: " دنیای آینده دنیای گفتمان ها است نه دنیای موشک". طبق نظریه بزرگان دفاعی و علوم بازدارنده، بازدارندگی متقابل باثبات، چیزی نیست که بتوان یک بار و برای همیشه به آنها دست یافت. جهان دائما در حال پیشرفت است و برای رسیدن به وضعیت با ثبات حتی لحظه ای نباید در خصوص تسلیحات متعارف غفلت کرد،
بازدارندگی اقتصادی» لازمه پیشرفت و شکست دشمن
رهبر انقلاب اسلامی در سخنان آغاز سال شان درتبیین فرصتهای سال ۱۳۹۸ به لزوم ایجاد بازدارندگی در جنگ اقتصادی با دشمن، اشاره کردند و گفتند: امروز بحمدالله همه مسئولین به این باور رسیده‌اند که دشمن در حال جنگ با ما است و بروز و ظهور آن در مسائل اقتصادی است.
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: البته ما باید در این جنگ دشمن را شکست دهیم و به توفیق الهی، او را شکست خواهم داد اما این کافی نیست بلکه باید بازدارندگی ایجاد کنیم و به مرحله ای برسیم که دشمن احساس کند نمی تواند از معبر مسائل اقتصادی به کشور ضربه وارد کند و ملت را تحت فشار قرار دهد.
حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر اینکه رسیدن به این مرحله امکان پذیر است، افزودند: ما در مسائل نظامی در شرایطی قرار داشتیم که امکان مقابله با تهاجم هوایی و یا حمله موشکی دشمن را نداشتیم اما اکنون به مرحله ای رسیده ایم که دشمنان ما در منطقه و یا دشمنانی که در منطقه نیرو دارند، می دانند که جمهوری اسلامی ایران، می تواند با موشک های نقطه‌زن و دقیق خود با هر تهاجمی مقابله کند و پاسخ کوبنده بدهد.
ایشان خاطرنشان کردند: توانایی و مشت محکم جمهوری اسلامی در عرصه دفاعی، در واقع قدرت بازدارندگی ایران است که در سایه تحریم ها به‌دست آمد و در مسائل اقتصاد نیز می‌توان از فرصت تحریم ها، به همین توانایی بازدارندگی رسید.
تنها راه رسیدن به بازدارندگی قطع امید از کمک و همراهی غربی هاست
رهبر انقلاب اسلامی در محور دوم سخنانشان یعنی «مواجهه دولت های غربی با ایران» تأکید کردند: تنها راه رسیدن به مرحله بازدارندگی اقتصادی، قطع امید از کمک و همراهی غربی‌ها است.
حضرت آیت الله خامنه ای در بیان دلیل این موضوع گفتند: تجربه های تاریخی و مشاهدات عینی از رفتار غربی ها نشان می دهد که از آنان می توان انتظار توطئه و خیانت و از پشت خنجر زدن را داشت اما نباید انتظار کمک و صداقت و همراهی را داشت و اگر در مقطعی هم غربی ها در ظاهر، کمکی از خود نشان داده اند، در واقع برای جلو رفتن کار خودشان بوده است.
ابزار و راهکارهای بازدارندگی در ایران اسلامی
در پایان مباحث مطروحه لازم است مروری داشته باشیم به ابزار و راهکارهای بازدارندگی که جمهوری اسلامی ایران امروز در یک نگاه واقع بینانه در اختیار دارد؛
1. وحدت ملی و انسجام داخلی
2. روحیه سلحشوری، ایثار، شهادت‌طلبی، مقاومت و ایستادگی مردم ایران
3. رهبری هوشمند، بصیر، قاطع، انقلابی و حکیم
4. آمادگی کامل نیروهای مسلح برخوردار از فناوری‌های مدرن تسلیحاتی، به ویژه در عرصه موشکی و شناور‌های دریایی
5. برخورداری ملت و نیروهای مسلح از تجارب بسیار ارزشمند دفاع مقدس
6. موقعیت فوق‌العاده راهبردی ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک ایران
7. جمعیت جوان پرورش یافته مکتب عاشورا و دل به ولایت فقیه سپرده
8. نفوذ راهبردی در منطقه و باز شدن ژئوپلتیک ایران تا سواحل مدیترانه
9. برخوردار بودن ایران از سرپنجه‌های بسیار قوی در منطقه برای ضربه زدن به دشمن در شعاع گسترده.
مواجهه‌ی ما با مسائلمان و با دشمنانمان باید اوّلاً شجاعانه باشد، مرعوبانه نباشد؛ ثانیاً امیدوارانه باشد، مأیوسانه نباشد؛ ثالثاً عاقلانه و خردمندانه باشد، هیجانی و احساساتیِ سطحی نباشد؛ [رابعاً] مبتکرانه باشد، از روی انفعال نباشد؛ ابتکار کنیم؛ اگر به این کیفیّت حرکت کردیم، اگر این جور حرکت کردیم، بدانید ملّت ایران در مواجهه‌ی با همه‌ی قدرتهای بزرگ توفیق خواهد یافت و خواهد توانست پیش برود.