نگاه

راه دشوار پیش روی «هفته نامه» شما

امروزه دیگر شاید سخت ترین کار در دنیای رسانه، انتشار نشریه است. رقابت با شبکه‌های اجتماعی که همه آن ها واقعیت و دروغ را با هم می آمیزند، کار دشواری است که نشریاتی همچون هفته نامه «شما» در این مسیر سعی در ارائه تصویری صحیح از کار رسانه ای در جمهوری اسلامی داشته است. اگرچه چند سالی است« شما» این افتخار را دارد که در کنار نسخه مکتوب هفتگی، روزانه به صورت الکترونیکی نیز منتشر شود و در شبکه های مجازی با «شما» همراه باشد.
امیر زینلی- به بهانه هزارمین شماره هفته نامه شهدای مؤتلفه اسلامی(شما) گشتی در تاریخ و دنیای مطبوعات و نشریات ایران زدیم تا ببینیم، هفته نامه هایی که مورد توجه مخاطبان ایرانی قرار گرفته اند، چه خصوصیاتی داشته اند. برخلاف آنچه جناح اصلاح طلب و اعتدال گرا تصور می کنند، نشریات پرمخاطب، قبل از حکومت دوم خردادی ها بر کشور هم بسیار حضور داشته اند.

اولین روزنامه در ایران 11 اردیبهشت 1216 با نام «کاغذ اخبار» منتشر شد. شاید خیلی تعجب آور باشد اما در 1285 (دوران انقلاب مشروطه ایران)، ۹۰ روزنامه در ایران چاپ میشد.

کاغذ اخبار، وقایع اتفاقیه، روزنامه علمیه دولت علّیه ایران، نشریاتی بودند که در دوران قاجار، مخاطبان زیادی داشتند. زمانی هنوز سال 76 نشده بود و به اصطلاح، توسعه سیاسی اتفاق نیفتاده بود.

از دوران مشروطه هم روزنامه صور اسرافیل، روحالقدس و حبل المتین، منتشر می شدند.

در دوران پهلوی تنها سه روزنامه وجود داشت که از آن میان تنها کیهان و اطلاعات به دوران پس از انقلاب منتقل شدند. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، نشریات اجتماعی و ورزشی رونق خوبی داشتند که از میان آنها می توان به هفته نامه «زن روز» اشاره کرد.

اما نشریه ای که توفیق بسیاری داشت و شاید آن را بتوان پدر طنز و فکاهی، خصوصا از نوع سیاسی آن دانست، «توفیق» بود. توفیق از ۱۳۰۲ منتشر شد.

دوره نخست تا ۱۳۱۸ به مدیریت حسین توفیق بود که با درگذشت وی در ۱۳۱۸ به پایان رسید. توفیق در اوایل این دوره، نشریهای نیمهفکاهی و نیمهجدی بود. از سال ۱۳۱۱ کاملا ادبی شد و طی 6 سال فعالیت ادبی، اغلب مطالب توفیق منظوم بود. تقارن نخستین دوره توفیق با حاکمیت رضاشاه پهلوی سبب شد مطالب نشریه با سانسور همراه شود.

در سال ۱۳۱۹ با مدیریت محمدعلی توفیق، دوره دوم توفیق آغاز شد و تا کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ ادامه یافت. مطالب توفیق، با حفظ روش فکاهی و طنزآمیز خود، همانند اغلب جراید دیگر، سیاسی و انتقادی شد. بیثباتی سیاسی به سبب ناپایداری دولت ها دستمایه اصلی توفیق برای انتقاد روزافزون از دستگاه حاکم بود که به توقیف های مکرر آن نیز انجامید. دلایل توقیف متعدد بود از جمله در اسناد سال های ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ آمدهاست که فرمانداری نظامی مندرجات نشریه توفیق را خلاف مصالح کشور و سیاست دولت تشخیص داده است. موضوع اصلی توفیق انتقاد از عملکرد نخستوزیران بود و برای آنان نام های طنزآمیز میساخت.

پس از انقلاب، اغلب نشریات و هفته نامه های مطرح(و نه روزنامه ها) نه سیاسی که اجتماعی، فرهنگی و هنری بودند. «زن روز»، «دانستنی ها»، «همشهری جوان» و «چلچراغ» شاخص ترین آنها بودند. البته قبل از این ها هفته نامه ای به نام ایران جوان منتشر می شد که متعلق به مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران با تمرکز بر موضوعات جوانان و با این رویکرد، اولین آنها بود. این نشریه در سال ۱۳۷۹ توقیف و در نهایت با تشکیل دادگاه در سال ۱۳۸۸ امتیاز آن لغو شد. در این میان شاید بتوان از هفته نامه هایی مانند کیهان هوایی، دانستنی ها، دانشمند و کیهان بچه ها هم به عنوان نشریات پرمخاطب پس از انقلاب نام برد.

به اعتراف بسیاری از ایرانیان از هر جناح و قشر، یکی از محبوب ترین هفته نامه هایی که در تاریخ ایران به انتشار رسیده و بسیار هم سیاسی بوده است هفته نامه «گل آقا» است. «شاغلام»، «غضنفر»، «ممصادق»، «کمینه عیال ممصادق» و ... یادگارهای شخصی هستند که در فضای دهه 60 توانست یک تنه طنز و نقد را به نشریات کشور بازگرداند.

خیلی ها بالارفتن آستانه تحمل مسئولان در زمینه نقد و طنز را مدیون او می دانند. او 6 سال بعد در سال 1369 اولین هفته نامه طنز بعد از انقلاب با نام گل آقا را منتشر کرد که تا سال های سال یکی از پرطرفدارترین نشریات کشور بود و روزهای پنجشنبه هر هفته خیلیها را به پای کیوسک ها میکشاند.

در سال 81 گل آقا ناگهان آخرین شماره خود را منتشر کرد و کیومرث صابری این بار در سرمقاله خود نه نامی از شاغلام برد، نه از غضنفر و برای اولین و آخرین بار در انتهای سرمقاله اش به جای نام گلآقا، نام خودش را زیر آن نوشت. تا امروز تنها شعار گل آقا باقی مانده: «یک دهان دارم دوتا دندانِ لق/ می زنم تا زنده هستم حرفِ حق».از دیگر هفته نامههایسیاسی پرمخاطب و شاید نه چندان محبوب می توان به هفته نامه مهر، شلمچه، جبهه، آسمان، عصر ما و پیام امروز اشاره کرد که هر کدام آن ها از جناح های سیاسی مختلف هستند. این روزها روزنامه ها و نشریات بسیار زیادی را مشاهده می کنیم که بیش تر سیاسی اجتماعی هستند اما در این کارزار هفته نامه های اجتماعی مخاطب بیش تری دارند. با توجه به یافته های نظرسنجی ها، همشهری جوان با 5/ 31 درصد پرخوانندهترین مجله شناخته شده است. مجلات چلچراغ (3/ 22درصد)، مهرنامه(5/ 18درصد)، اندیشه پویا(3/12درصد)، نسیم بیداری(5/ 11درصد)، عصر اندیشه(8/10درصد)، مثلث(8/ 10درصد)، پنجره(10درصد)، نه دی (2/9درصد)، صدا(7/ 7درصد)، خردنامه(1/ 3درصد) و سوره(3/ 2درصد) به ترتیب رتبههای بعدی را به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر شاید سخت ترین کار در دنیای رسانه، انتشار نشریه است. رقابت با شبکههای اجتماعی که همه آن ها واقعیت و دروغ را با هم می آمیزند، کار دشواری است که نشریاتی همچون هفته نامه «شما» در این مسیر سعی در ارائه تصویری صحیح از کار رسانه ای در جمهوری اسلامی داشته است. اگرچه چند سالی است« شما» این افتخار را دارد که در کنار نسخه مکتوب هفتگی، روزانه به صورت الکترونیکی نیز منتشر شود و در شبکه های مجازی با «شما» همراه باشد.

https://shoma-weekly.ir/1tmblb