سید مصطفى میرسلیم- خشکسالى پدیدۀ نوظهورى نیست و بشریت تجربۀ مستمرى از آن دارد. یک نمونۀ آن را قرآن کریم در داستان حضرت یوسف علیه السلام به ما یادآورى فرموده است و مى دانیم که با تدبیر آن حضرت مشکلات خشکسالى هفت ساله اى قابل تحمل شده است. بنابراین با تدبیر مناسب مى توان از پس مشکل خشکسالى برآمد. کشور ما ایران ، در منطقه اى بین خشک و نیمه خشک قرارگرفته و از کشورهاى پرآب نیست و حساسیت ما نسبت به کم آبى و خشکسالى باید بمراتب بیش از دیگر کشورها باشد. در برخى از نقاط کشور ما نظیر خراسان جنوبى نزدیک بیست سال است که به صورت مداوم خشکسالى حکمفرما است و مردم روستاها بویژه با مشکلات فراوانى دست و پنجه نرم مى کنند.
البته کشورهایى در منطقۀ خشک قرارگرفته اند که متوسط نزولات آسمانى آنها بمراتب کمتر از ما است ولى توانسته اند مشکلات خود را مهار کنند و حتى صادرات میوه به خارج داشته باشند. پس جایى براى یأس نیست اما نگرانى از سوء تدبیر وجود دارد.
منابع آب ، نزولات آسمانى است اعم از برف و باران، و آب موجود در سفره هاى زیر زمینى و معدنى ، و نیز مقدار آبى که به درجات مختلف از دریا نمکزدایى مى شود. به طور سنتى در کشور ما آب مصرفى، از رودخانه ها و شبکه هاى قنات تأمین مى شده است. در سالهاى اخیر با حفر چاههاى عمیق متأسفانه سطح سفره آب هاى زیر زمینى در برخى مناطق تا دویست متر افت کرده و به لایۀ آب شور رسیده ضمن آن که سازند زمین شناختى را تخریب کرده: اضافه کنم که در حدود نیمى از چاههاى حفرشده در کشور غیر مجاز است و به طور کلى ما باید شبکۀ قنوات خود را تقویت و اصلاح مى کردیم و نه توسعۀ حفر چاههاى عمیق که چنین نتیجۀ فاجعه آمیزى را در پى داشته است.
مصرف آب به ترتیب اهمیت، از نظر کمّى شامل کشاورزى ( بیش از ٨٠٪) و صنعتى و خانگى یا شهرى مى شود. خشکسالى بر همۀ این مصارف اثرگذار است. در کشاورزى خشکسالى تهدیدى از نظر امنیت غذایى تلقى و براى کشور مشکل آفرین مى شود بویژه اگر با شرائط تحریم ترکیب شود.
مقدار مصرف متوسط سرانۀ آب در کشور ما در حدود ١٢٥٠ متر مکعب در سال است. این مقدار تقریبا دو و نیم برابر متوسط جهانى است و بعلاوه در میان همسایگان مصرف سرانۀ ما از همه بیشتر است، مثلا در ترکیه این مقدار کمتر از ٦٠٠ متر مکعب است. شک نکنیم که ما در مصرف آب ،به جاى آن که با توجه به شرائط اقلیمى مانند اجدادمان صرفه جو باشیم، اسراف مى کنیم و این اسراف شامل تمام مصارف یعنى کشاورزى و صنعتى و شهرى خانگى مى شود. اگر رشد جمعیت را در نظر بگیریم و نخواهیم که رفاه اولیه و بهداشت مردم به مخاطره افتد باید در شیوۀ مصرف آب تجدید نظر کنیم.
راه کارهاى عملى که وجود دارد:
اول، آگاهى رسانى عمومى نسبت به نگران کننده بودن وضع موجود و سال ١٣٩٧ .
دوم، توجه دادن به عموم مردم و واحدهاى اقتصادى کشاورزى و صنعتى براى اتخاذ شیوه هاى جلوگیرى از اسراف و صرفه جویى در مصرف آب با ارائه مشاوره کارشناسانه به آنها.
سوم ، تدوین طرح جیره بندى و اعمال آن در صورت تشدید خشکسالى براى صرفه جویى با اطلاع رسانى بمرقع به منظور جلوگیرى از ایجاد اضطراب و وحشت ضمن درخواست سبقت گرفتن بر یکدیگر در همکارى براى صرفه جویى. مصادیقى از روشهاى صرفه جویى و جلوگیرى از اسراف آب به عنوان مثال:
⁃ صیانت از منابع آب: جلوگیرى از هدر رفتن منابع آب
- کاهش تبخیر با پوشش سطح باز دریاچه پشت سدها
- استفاده از مجارى نفوذناپذیر انتقال آب
- جلوگیرى از آلوده شدن آبهاى زیرزمینى به فضولات و سموم صنعتى و کشاورزى
⁃ احیاء منابع آب سفره هاى زیرزمینى: بستن چاههاى غیر مجاز.
- محدود کردن چاههاى مجاز و احیاء قنوات.
- تدوین راهبرد کشت محصولاتى که نیازشان به آب کم است.
- اصلاح روشهاى آبیارى وپرهیز از روش غرقابى.
⁃ تعویض شبکه هاى پوسیدۀ شهرى آب شرب براى جلوگیرى از نفوذ مقادیر معتنابه آب تصفیه شده به زیر زمین - بازیافت فاضل آب شهرى براى مصارف غیر شرب. بازیافت فاضل آب صنعتى براى تجدید بهره بردارى.
⁃ کاهش فشار آب در لوله هاى آب انشعابى به بهره برداران شهرى
⁃ اصلاح پلکانى و تصاعدى قیمت آب
⁃ گسترش فرهنگ قدرشناسى آب و قناعت بویژه با ارائۀ الگوهاى موفق.
از خداى متعال مسألت مى کنیم ما را با آنچه خارج از طاقت ما است نیازماید.