نگاه

دغدغه امام(ره) برای حذف بهره

مقدمات تأسیس بانک اسلامی با سرمایه اولیه فراهم شد. در همان زمان دولت موقت خیلی از مؤسسات را ملی کرد. صنایع، بانک‌ها و بیمه‌ها هم ملی شدند. گفتند بخش خصوصی حق ندارد تصدی این کارها را برعهده داشته باشد. ما مراجعه کردیم و گفتیم بانک مراحل اولیه را طی کرده و در حال تأسیس است. در خیابان فردوسی محلی گرفته بودیم اما دولت موقت مخالفت کرد.
علاء میرمحمدصادقی- جدا ازاین که درسال های دهه 40 با خطابهها ونوشتههای ایشان آشنا بودم، بارها به منزل امام(ره) در قم رفته بودم. در نجف هم دو، سه مرتبه ایشان را زیارت کردم . امام(ره) وقتی که در پاریس هم بودند خدمت ایشان رسیدم.

روزی که امام(ره) قرار بود به ایران برگردند، هیچکدام از شرکتهای بیمه حاضر به بیمه کردن هواپیما نبودند اما من اعلام کردم که حاضرم هواپیمای ایشان را بیمه کنم که خوشبختانه حل شد. درمورد رابطه کاری هم، معمولاً امام (ره) به نظرات ما که سابقهای طولانی در مبارزه داشتیم احترام می گذاشتند. اگر موضوعی پیش میآمد که نیاز داشتند نظر بدهیم، معمولاً به نظرات ما توجه نشان میدادند. به طور مثال زمانی که طرفداران توسعه بخش دولتی میگفتند همه کارها باید در دست دولت باشد ما با مراجعاتی که به دفتر امام (ره) داشتیم مراتب نگرانی خود را اعلام میکردیم. به خاطر دارم که  امام (ره) در یکی از سخنرانیهای مشهورشان اعلام کردند که دولت فقط کارهایی را که مردم نمیتوانند انجام بدهند، انجام دهد و نظر امام (ره) این بود که اگر مردم میتوانند کاری را انجام دهند، دولت نظارت و هدایت داشته باشد. این نظر امام (ره) در اغلب جاها منتشر شد که آن زمان تازگی داشت.
یکی دیگر از موضوعاتی که ما خدمت امام(ره) رسیدیم مسئله بانک
ها بود. بانکها از جهت بهره احجاف زیادی در حق مردم میکردند. ما خدمت امام (ره) رفتیم و گله کردیم، حضرت امام (ره) نارحت شدند  و گفتند شماها خودتان اقدام کنید تا بهره از کشور رخت بربندد، کسی به فکر ما نیست اینها اعتقادی به این مسئله ندارند. ما البته به مجرد این که انقلاب پیروز شد، در اسفند 1357 و اوایل سال 1358 به فکر مطرح کردن تقاضای تأسیس بانک اسلامی بودیم.   
حدود 20 نفر سرمایه گذار اولیه بودیم که برای تأسیس بانک اسلامی، اعلام آمادگی کردیم. این گروه با اشاره شهید آیت
الله دکتر بهشتی، شهید مطهری و موسوی اردبیلی اعلام آمادگی کردند. آقایان بهشتی، مطهری و موسوی اردبیلی تشویق می کردند الان که موقعیت است، خوب است بانک اسلامی تأسیس شود. لذا هیأتی خدمت امام (ره) رفتند که خود من هم حضور داشتم. آقای انصاریان، آقای اعتمادیان که الان مشاور رئیسجمهور هستند و چند فرد دیگر. خود من هم بودم، در قم خدمت امام (ره) رفتیم. مرحوم مطهری هم بودند. خدمت ایشان گفتیم می خواهیم این کار را انجام دهیم، ایشان گفتند کار خوبی است، انجام بدهید. خدمت ایشان عرض شد اگر چنین بانکی تأسیس شود، شما آنجا حساب باز میکنید؟ ایشان گفتند بله و قرار شد حساب شماره یک به نام امام (ره) باشد. قبول کردند یک سهم هم به نام امام(ره) باشد. بنابراین وقتی امام (ره) وجود بانک اسلامی و داشتن یک سهم  100 تومانی را تأیید کردند، افراد تشویق شدند و برای دریافت مجوز به بانک مرکزی مراجعه کردند.

کار به جای خوبی رسید اما عدهای با بانک اسلامی مخالفت کردند. به هرصورت سرمایه گذران اولیه وهمان  20 نفر اولیه، مجموعاً حدود 10 میلیون تومان دادند و 190 میلیون تومان برای خرید مردم در نظر گرفته شد. در دو مرحله که آگهی شده به جای 200 میلیون، مردم 400 میلیون تومان پذیره نویسی کردند. البته بعداً در هیات مؤسس بحث شد و گفتند چون قرار بود سرمایه اولیه 200 میلیون تومان باشد، باید پول مردم را پس بدهیم. با چه زحمتی مقداری را که اضافه واریز کرده بودند به مردم برگرداندیم.

مقدمات تأسیس بانک اسلامی با سرمایه اولیه فراهم شد. در همان زمان دولت موقت خیلی از مؤسسات را ملی کرد. صنایع، بانکها و بیمهها هم ملی شدند. گفتند بخش خصوصی حق ندارد تصدی این کارها را برعهده داشته باشد. ما مراجعه کردیم و گفتیم بانک مراحل اولیه را طی کرده و در حال تأسیس است. در خیابان فردوسی محلی گرفته بودیم اما دولت موقت مخالفت کرد.

گفتند اگر شما بخواهید بانک تأسیس کنید باید ملی شود. ما سرمایه مردم را می گیریم، بانک را هم در اختیار خواهیم گرفت. یعنی یک بانک دولتی باشد. ما به امام مراجعه کردیم و خدمت ایشان شرفیاب شدیم. گفتیم دولت موقت چنین می گوید، ما هم بانک را تأسیس کرده ایم چه کار کنیم. امام (ره) فرمودند این بانک استثنا است. بانکهایی که قرار شد ملی شوند، آنهایی بودند که کار ربوی میکردند. بانک اسلامی فعالیت غیرربوی میکند. در مقابل دولت موقت موضع گرفتیم که به هیچ عنوان قبول نمی کنیم بانک اسلامی، ملی شود. جلسات متعددی با هیات دولت و افراد مختلف گذاشتیم.

به تدریج این بانک، مسئله روز شده بود در مخالفت عدهای با دولت موقت. این مطلب وسیلهای شده بود که بانکهای قبلی مثل بانک انگلیس، بانک هلند و بانک روسی هم مدعی شوند که به شیوه قبلی برگردند. نهایتاً دولت موقت به شورای انقلاب اعلام کرد که در صورت تشکیل بانک اسلامی، 6 نفر از وزرا استعفا میکنند. این مسئله را دکتر سحابی به ما گفتند. دکتر سحابی از طرف شورای انقلاب و دولت موقت مأموریت داشت که با ما صحبت و ما را راضی کند که از تأسیس بانک اسلامی دست بکشیم. ایشان گفتند از این کار صرف نظر کنید. شورای انقلاب هم پیام فرستاد که دولت را زیر فشار نگذارید.
درهرصورت وزرا روی نظر خود ایستادند و گفتند به صورت یکسان باید اداره بانک ها در اختیار دولت باشد. بعد از آمدن پیام شورای انقلاب - که شاید با امام(ره) هم تماسی داشتند - جلسه ای گذاشتیم که راه حل پیداکنید. سر و صدای زیادی هم در مورد بانک اسلامی راه افتاده بود.درهرصورت ما به توصیه آقای بهشتی از مواضعی که داشتیم کوتاه آمدیم اما هنوز هم معتقدم اگر مطابق نظر امام (ره) عمل می شد، وضع بانکداری ما خیلی بهتر ازاین بود.

https://shoma-weekly.ir/08uafE