حجت الاسلام حسین اسکندری- در تعبیر زیبای قرآن که در تأویلی اهل‌بیت(ع) عصمت و طهارت(ع) که مفسران و مبیّنان قرآن هستند، نام و لقب زیبای کوثر برای حضرت زهرا(س) در نظر گرفته شده است. کوثر از کثرت، تکثیر و کثره به معنای زیادی می‌آید. کوثر یعنی خیر فراوان و وجودی که خیر محض است. «إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ». البته این کوثر و خیر کثیر مصادیق متعددی دارد. خود قرآن عظیم‌الشأن خیر کثیر است، اما برترین مصداق این کوثر بر اساس روایات و خود ادامه این سوره مبارک که «إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ»، وجود مقدس فاطمه‌زهرا(س) است. وقتی به فاطمه‌زهرا(س) کوثر اطلاق می‌شود، یعنی خیر فراوان و خیر کثیر. دو بار دیگر هم تحت عنوان خیر کثیر در قرآن آمده است که فرمود: «وَ مَن یُؤْتَ الْحِکْمَه فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا»(1) به هر کسی که حکمت داده شده، خیر کثیر داده شده است، یعنی همان کوثر. یا فرمود: «فَعَسَى أَن تَکْرَهُواْ شَیْئًا»(2) چه بسا از چیزهایی بدتان می‌آید، «وَ یَجْعَلَ اللّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا» در حالی که خدا در آن خیر کثیر قرار داده است. در واقع در قرآن یک بار کوثر و دو بار هم خیر کثیر آمده که در لسان قرآن همان کوثر است و ادامه سوره کوثر و روایات مؤید این مطلب هستند که مصداق بارز و اَتمّ آن وجود مقدس فاطمه‌زهرا(س) است.وقتی فاطمه‌زهرا(س) به کوثر نامیده شده است، باید توجه داشت این خیر کثیر فقط منحصر به مسائل فردی و خانوادگی نیست. وقتی قرآن از وجودی به کوثر یاد می‌کند، یعنی این وجود مقدس در تمام امور و شئون خود خیر فراوان و کثیر است، حکیمانه عمل می‌کند، برکات و نعمت‌های فراوانی را سیره مطهره ایشان برای بشریت قرار داده است. وقتی فاطمه‌زهرا(س) کوثر شده، یکی از ابعاد وجودی هر انسانی بعد اجتماعی اوست. ثمرات اجتماعی و جمعی وجود مقدس فاطمه‌زهرا(س) است.این جور تداعی نشود که بعد اجتماعی مثلاً این که انسان راننده شود یا کشاورزی کند یا کارخانه بزند و امثال ذلک که فرد از خانه بیرون می‌آید و در حقیقت در اجتماع حضور می‌یابد. این الزاماً حضور فیزیکی نیست. بعد اجتماعی یعنی خیر اجتماعی. یعنی وجودی که خیرش به دیگران و اجتماع برسد. فاطمه‌زهرا(س) وقتی در محراب عبادت هم هست، خیرش به همسایگان و مردم می‌رسد. وقتی خودش را فراموش و برای آنها دعا می‌کند، خیرش به دیگران می‌رسد.

مؤمن این جوری است. در روایات داریم که گاهی خدای متعال به خاطر یک مؤمن محله یا شهری را از بلا و عذاب نگه می‌دارد. تصور کنید اگر این مؤمنه وجودی مثل فاطمه‌زهرا(س) باشد. اصلاً کد غلط ندهیم و از کسی کد غلط نگیریم که فکر کنیم ابعاد اجتماعی صرفاً حضور فیزیکی در اجتماع است. حدیث کساء را که شرح شأن نزول آیه تطهیر «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا»(3) است، مطالعه کنید که خداوند متعال می‌فرماید ای ملائکه من! ای سکان آسمان‌های من! ای مدبران امر من! ای مأموران من! بدانید که همه عالم هستی را به خاطر این که این پنج تن را دوست داشتم خلق کردم. جبرئیل می‌پرسد: «این پنج تا کیستند که همه عالم را به خاطر آنها خلق کردید؟» خدای متعال پاسخ می‌دهد: «هُم أهلُ بیتِ النُّبُوَّه وَ مَعدِنُ الرِّساله هُم فاطِمهُ وَ أبُوها وَ بَعلُها وَ بَنُوها»، اینها همه فاطمه هستند؛ بنابراین فاطمه‌زهرا(س) کوثر است. همه‌اش در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی، عبادی و سیاسی خیر است. ببینید فاطمه‌زهرا(س) با وصیت‌نامه سیاسی‌ای که نوشته چه کرده است. علی‌جان! مرا شبانه دفن کن و به خاک بسپار و نگذار دیگران بر پیکرم نماز بخوانند و در تشییع‌ام شرکت کنند. اینها مسائلی است که گاهی در مصائب حضرت می‌خوانیم و در شعرها می‌شنویم و گریه می‌کنیم، اما همه‌اش نیست. او خیر کثیری بود که از ناحیه فاطمه‌زهرا(س) با این وصیت راه حق از باطل، هوی از خدا، ولایت خدا و غیر خدا از هم جدا شد، چون همه می‌دانستند «إِنَّ اللّهَ تَعَالَى یَغْضَبُ لِغَضَبِ‏ فَاطِمَه وَ یَرْضَى‏ لِرِضَاهَا»، پیغمبر فرمود خدا با غضب فاطمه غضبناک می‌شود. وقتی فاطمه(س) از عده‌ای ناراضی است معلوم است راه آن عده راه حق نیست و راه باطل است.

باید از موضوع کد درست بگیریم که اگر می‌گوییم ابعاد اجتماعی شخصیت یک فرد، یعنی میزان تأثیرگذاری یک انسان در مجموعه اجتماع بشری که می‌شود ابعاد و خیرات اجتماعی و میزان خیررسانی انسان به آحاد جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند و وجودهای آسمانی که در اعصار مختلف می‌زیستند که چه وجودهای بابرکتی داشتند.

آنچه عرض کردم کلیتی در باره این بحث است که البته در باره ابعاد اجتماعی حضرت بحث‌های فراوانی شده و سند افتخار شیعه خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) است که اگر از ایشان هیچ بیان، سند، سیره و رفتاری ثبت نشده باشد، بیش از 22 طریق از طرق شیعه و اهل سنت این خطبه را نقل کرده‌اند که برای اثبات شخصیت اجتماعی فاطمه‌زهرا(س) کافی است.

* مدیر گروه قرآن و زندگی رادیو قرآن و مولف

پی‌نوشت‌ها:

قرآن کریم، سوره بقره، آیه 269

قرآن کریم، سوره نسا، آیه 19

قرآن کریم، سوره احزاب، آیه 33