الگوی ذهنی مردم در مطالبه حکومت اسلامی به تعبیر امام خامنه‌ای حکومت نبوى صدر اسلام بود1، حکومتی که بنیان یک بناى استوار و ماندگار و یکى از مصادیق کوثر اعطا شده به پیامبر عظیم‌الشأن اسلام بود و اساس و ریشه مستحکم انقلاب اسلامى، همان کلمه طیبه‌اى است که خداى متعال وعده فرموده و از آغاز ظهور آن تا کنون رشد پیدا کرده است و امروز در حد اعلاى اقتدار، در سطح فرهنگ و سیاست جهانى حضور مادى و معنوى دارد.
در 14 بهمن 1357 امام‌خمینی(ره) در جمع اعضای کمیتۀ استقبال از امام با تأکید بر اینکه باید آخرین موانع پیروزی برداشته شود، تعریف حکومت اسلامی را چنین بیان کردند" یک حکومت عدل، به یک حکومتی که نه منافع شما را توانَد بخورد، نه تواند به غیر بدهد. ما یک همچو حکومتی میخواهیم. یک حکومت ملی اسلامی. یک جمهوری که متکی بر رأی خود مردم باشد. مردم آزادانه رأی بدهند. "
از همان تاریخ نیز مدل حکومت اسلامی مورد حمله شرق و غرب قرار گرفت. حکومتی که در آن ولایت مبتنی بر فقه است. "معناى ولایت در اصطلاح و استعمال اسلامى، این است؛ یعنى حکومتى که در آن، اقتدارِ حاکمیت هست، ولى خودخواهىِ سلطنت نیست، جزم و عزم قاطع هست - که فاذا عزمت فتوکل على‌الله - اما استبداد به رأى نیست. " 2 چنین امری سبب مخالفت با بنیان این حکومت از سوی کسانی شد که تئوری لیبرال دموکراسی خود را نسخه برتر و پایان تاریخ می‌دانستند.
در نظام اسلامى با الگوی امامت – امت که فقه جعفری از شیوه حکومت علوی ارائه می‌نماید، حکومت با محبّت، ایمان، وحدت و همدلى، همچنین با هم بودن مردم و حکومت و همچنین با هم بودن اجزاى حکومت است؛ این تمایز است که مصداق حقیقى ولایت را در جهانِ متشتّت و متفرّق و متنازع، متمایز و مشخّص مى‌‌‌کند و نشان مى‌‌‌دهد که این نظام اسلامى است. 3
چنین حکومتی از آرمانهای اصیل انقلاب اسلامی است که هنوز به کمال آن نرسیده‌ایم. این امر بارها از سوی امام‌خمینی(ره) و امام خامنه‌ای متذکر گشته و توهم پیروزی و رسیدن به کمال را موجب سست شدن در این مسیر دانسته‌اند. بازخوانی کامل این مدل حکومتی مستلزم اختصاص موضوع آن به صدها پایان نامه دانشگاهی است و در این مختصر نمی‌گنجد؛ اما یادآوری نقطه مطلوب و مسیر حرکت ضرورتی است که در ایام میلاد پیامبر عظیم الشأن اسلام و مفسر سیره او، امام جعفر صادق علیه السلام و نیز در آستانه سالروز بازگشت احیاگر تفکر ناب محمدی به کشور و برپایی حکومتی که آرزوی قرنهای طولانی برای مسلمین بوده است، می‌توان مطالبه تعریف این نظام حکومتی را یادآوری نمود. دغدغه‌ای که شهید مظلوم آیت‌الله دکتر بهشتی در حوزه‌های حزبی موتلفه اسلامی در 13 سرفصل در سال 1342 به تحقیق گذاشت و اینک پس از قریب به 50 سال انتظار تنقیح این نظریات می‌رود. اما اگرچه از بعد نظری و عملی این مسیر همچنان امتداد دارد، اما باید شکرگزار تحقق بخش‌‌های عمده‌ای از آن بود. شاید بتوان رفتار متکی بر اخلاق اسلامی عسگراولادی در مواجهه با منتقدان خویش و نیز نقدهای برادرانه بر وی را بخشی از این رویکرد دانست.
- اما در میان بحث‌‌های وی نیز ارجاعی به موضوع حکومت اسلامی وجود داشت. تذکر عسگراولادی به ضرورت بازخوانی منشور برادری، در پیام کوتاهش به شرکت‌کنندگان در اجلاس حزب مردم سالاری، تشکلی که یکی از رقبای اصلاح طلب حزب‌موتلفه اسلامی بود، بخش بازخوانی نشده از مباحثات اخیر وی است. خاصه آنکه امام در آن منشور سفارش ویژه می‌کند که "در حکومت اسلامی همیشه باید باب اجتهاد باز باشد و طبیعت انقلاب و نظام همواره اقتضا می‌کند که نظرات اجتهادی ـ فقهی در زمینه‌های مختلف ولو مخالف با یکدیگر آزادانه عرضه شود و کسی توان و حق جلوگیری از آن را ندارد ولی مهم شناخت درست حکومت و جامعه است که براساس آن نظام اسلامی بتواند به نفع مسلمانان برنامهریزی کند که وحدت رویه و عمل ضروری است و همین جا است که اجتهاد مصطلح در حوزه‌ها کافی نمی‌باشد بلکه یک فرد اگر اعلم در علوم معهود حوزه‌ها هم باشد ولی نتواند مصلحت جامعه را تشخیص دهد و یا نتواند افراد صالح و مفید را از افراد ناصالح تشخیص دهد و بهطور کلی در زمینۀ اجتماعی و سیاسی فاقد بینش صحیح و قدرت تصمیمگیری باشد، این فرد در مسائل اجتماعی و حکومتی مجتهد نیست و نمیتواند زمام جامعه را به‌دست گیرد. "4
این رهنمود امام چراغی فرا روی گام بعدی نیل ما به حکومت اسلامی است. امری که به تازگی نیز مورد تأکید امام خامنه‌ای قرار گرفت؛ ضرورت ورود کسانی که که در خود توانائىِ کشیدن این‌بار را بیابند و واقعاً وابسته و دلبسته به نظام و قانون اساسى باشند؛ نه کسانی که به دروغ سوگند ریاست‌جمهوری را اجرا کنند.
:پی نوشت
دیدار ائمه جمعه سراسر کشور با رهبر معظم انقلاب ۱۳۷۷/۰۲/۳۰
امام خامنه‌ای در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۷۸/۰۱/۱۶
برگرفته از بیانات امام خامنه‌ای در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۷۷/۰۱/۲۷
بخشی از منشور برادری امام‌خمینی)ره) 10/8/1367