نگاه

تهدیدهای جمعیتی، نتیجه توجه نکردن به هشدار ها

فرصت برای عبور از ابر بحران پیری جمعیت بسیار کوتاه و پنجره جوانی کشور در حال بسته شدن است و تنها چیزی غریب به 7 سال با پیری جمعیت کشور و رسیدن سهم سالمندان به یک سوم از جمعیت فاصله باقی است، و اگر همین امروز سیاست های کلی رهبر انقلاب توسط مسئولان به ورطه ی عمل نیاید دیگر هیچ تدبیری ما را از سیاهچاله جمعیتی نجات نخواهد داد
 متاسفانه کشورمان دیگر جوان نیست و وارد دوره ی میانسالی خود شده است، اگر از سال های گذشته که کارشناسان حوزه جمعیت و در رأس آنها رهبر معظم انقلاب درباره روند پر شتاب کاهش جمعیت جوان کشور هشدار داده بودند، مسئولان این هشدارها را جدی میگرفتند و برای عبور از این بحران چارهاندیشی میکردند امروز شاهد کاهش نسل جوان کشور نبودیم و آمارهای رسمی حکایت از پیری جمعیت کشور نداشت. در حال حاضر، میانگین سنی جمعیت در ۴۰سال گذشته ۱۰ سال افزایش داشته است. آمارهای جمعیتی نشان میدهد میانه سنی جمعیت کشورمان که در سال ۱۳۳۵، ۲۰ سال بود در سال ۹۵ به ۳۰ سال رسیده و جمعیت کشورمان ۱۰ سال پیرتر شده است. از سوی دیگر طبق آخرین آمار، نرخ رشد جمعیت کشور که در سال ۹۸ برای نخستین بار به زیر یک درصد رسیده بود، حالا به ۶/۰ درصد رسیده و تنها دو دهه با رسیدن رشد جمعیت کشور به صفر و منفی فاصله داریم. سقوط نرخ باروری در ایران از بیش از شش فرزند به ازای هر زن به کمتر از دو فرزند به ازای هر زن که فقط طی سی سال به وقوع پیوسته است که باعث ثبت یک رکورد جهانی شده است. کنترل سیاستهای جمعیتی در کشورمان از دهه ۶۰ آغاز شد بطوری که تا این زمان جمعیت کشور هر ۱۸ سال یکبار دو برابر می شد. اما با کنترل جمعیت و رسیدن آمار زاد و ولد به ۱.۸ درحال حاضر جمعیت کشور هر ۶۰ سال یک بار دو برابر می شود که این خود خطرات بسیار زیادی را برای جامعه در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی ایجاد می کند.

هشدار جدی

در همین راستا مقام معظم رهبری از سال 1388 بیان دیدگاههای جمعیتی را آغاز کرده و در میان مسئولان به لزوم تغییر سیاستهای جمعیتی پرداختند ؛ ایشان با مشاهده برخی کمکاریها و بیتوجهی به مسئله مهم جمعیت کشور در مسئولان دولتی و لزوم بازنگری در سیاستهای تحدید نسل، روی سخنشان را در جلسات عمومی به سوی جامعه تغییر دادهاند.

رهبر معظم انقلاب در مرداد ماه سال 1390 طی سخنانی، رسمی و علنی به موضوع "جمعیت" و لزوم مقابله با سیاستهای "تحدید نسل" اشاره و تأکید کردند که "هر اقدام و تدبیری برای کم کردن جمعیت باید پس از 150 میلیون نفر صورت بگیرد."

ایشان همچنین در مرداد سال 91 نیز بار دیگر در مورد "خطرات کاهش رشد جمعیت" کشور هشدار دادند و حتی از عبارت "خطا کردیم" استفاده کردند! به عبارتی خطر کاهش جمعیت برای نخستین بار، توسط مقام معظم رهبری مورد اشاره قرار گرفته وارد گفتمان عمومی کشور شد. در حالی که پیش از آن با وجود هشدار برخی کارشناسان حوزه جمعیت درباره بحران کاهش جمعیت کشور، به طور جدی بحثهای مربوط به کنترل و تحدید نسل در حال پیگیری بود!

رهبر معظم انقلاب همچنین در دیدار مسئولان نظام در تاریخ سوم مرداد سال 1392 فرمودند: «جمعیت جوان و بانشاط و تحصیلکرده و باسواد کشور، امروز یکى از عاملهاى مهم پیشرفت کشور است. در همین آمارهایى که داده میشود، نقش جوانهاى تحصیلکرده و آگاه و پرنشاط و پرنیرو را مىبینید. ما باید در سیاست تحدید نسل تجدید نظر کنیم. سیاست تحدید نسل در یک برههاى از زمان درست بود؛ یک اهدافى هم برایش معین کردند. آن طورى که افراد متخصص و عالم و کارشناسان علمى این قسمت تحقیق و بررسى کردند و گزارش دادند، ما در سال 71 به همان مقاصدى که از تحدید نسل وجود داشت، رسیدیم. از سال 71 به این طرف، باید سیاست را تغییر میدادیم؛ خطا کردیم، تغییر ندادیم. امروز باید این خطا را جبران کنیم. ایشان تأکید کردند: مسئولان کشور در این اشتباه سهیمند، خود بنده حقیر هم در این اشتباه سهیمم. این را خداى متعال و تاریخ باید بر ما ببخشد.»

سیاستهای کلی جمعیت

ایشان در اردیبهشت سال 93 با توجه به اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی و با توجه به جوانی جمعیت کنونی، سیاستهای کلی جمعیت را ابلاغ فرمودند؛ این سیاستها بر اساس بند یک اصل 110 قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین شده است؛ ایشان با در نظر داشتن نقش مهم جمعیت در پیشرفت کشور، تأکید فرمودند که لازم است برنامهریزیهای جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاستهای جمعیتی انجام گیرد. در سیاست های کلی جمعیت که توسط رهبر انقلاب ابلاغ شد ، مواردی مانند: تحکیم بنیان و پایداری خانواده و تکمیل آموزش های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، توانمندسازی جمعیت در سن کار با فرهنگ سازی و اصلاح، حمایت های لازم جهت اشتغال، مدیریت مهاجرت به داخل و خارج هماهنگ با سیاست های کلی جمعیت، حفظ و جذب جمعیت در روستاها و مناطق مرزی و کم تراکم، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، بویژه اعتیاد، سوانح، آلودگیهای زیست محیطی و بیماریها و همچنین ایجاد مراکز جدید جمعیتی بویژه در جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان و . . . مورد تأکید قرار گرفت.

جایگاه ویژه کثرت جمعیت در تضمین و ارتقاء قدرت و امنیت ملی

آنچه که از مطالعه فحوای نکات مورد تأکید رهبر انقلاب در سیاست های کلی جمعیت به دست می آید، نقش و جایگاه ویژه کثرت جمعیت در تضمین و ارتقاء قدرت و امنیت ملی و همچنین رشد و توسعه کشور در حوزه های مختلف اقتصادی است که باید به عنوان یک فرصت و امتیاز مد نظر همگان بخصوص نهادهای مرتبط اجرایی قرار گیرد. به عبارت دیگر در اندیشه سیاسی رهبر انقلاب مناسبات میان قدرت و اقتدار ملی و توسعه اقتصادی با کثرت جمعیت و قابلیت ها و توانمندی های مترتب از آن که در اصل به مثابه یک "ثروت کلان ملی" به شمار می رود.

مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از زوجهای جوان در فروردین ماه 98 می فرمایند: امروز در دنیا آن کشورهایی که جمعیّتهای زیادی دارند، بهبرکت آن به خیلی امکانات دست یافتهاند؛ چین یک نمونه است، هند یک نمونه است؛ با اینکه مشکلاتی هم دارند امّا در عین حال خود این جمعیّت زیاد بهعنوان یک ارزش اجتماعی، ارزش سیاسی، یک ارزش بینالمللی برای آنها توانسته موفّقیّتهایی را به وجود بیاورد، بنابراین نسل باید افزایش پیدا کند؛ اینکه من تکرار میکنم، تأکید میکنم، بهخاطر این است. بههرحال افزایش فرزند باید بهصورت یک فرهنگ دربیاید؛ شما ببینید، در بعضی از کشورهای غربی ـ مثلاً در آمریکا ـ خانوادهای پانزده تا بچّه دارند، بیست تا بچّه دارند و از این قبیل، تشویق [هم] میشوند و هیچکس مذمّتشان نمیکند، امّا نوبت به کشور ما که میرسد، این طرف قضیّه تشویق میشود، [یعنی] کمفرزندی و مانند اینها.

فرصت کوتاه

فرصت برای عبور از ابر بحران پیری جمعیت بسیار کوتاه و پنجره جوانی کشور در حال بسته شدن است و تنها چیزی غریب به 7 سال با پیری جمعیت کشور و رسیدن سهم سالمندان به یک سوم از جمعیت فاصله باقی است و اگر همین امروز سیاست های کلی رهبر انقلاب توسط مسئولان به ورطه ی عمل نیاید دیگر هیچ تدبیری ما را از سیاهچاله جمعیتی نجات نخواهد داد؛ همین امروز باید فکری کرد.

پیام به فعالان حوزه جمعیت

همچنین رهبر انقلاب اسلامی در هفته گذشته در پیامی با تشکر از فعالان دلسوز حوزه جمعیت، تلاش برای افزایش نسل و جوان شدن نیروی انسانی کشور و چارهجوئی برای نجات کشور از آیندهی هولناک پیری جمعیت را سیاستی حیاتی و از ضروریترین فرائض دانستند.

در بخشی از این پیام آمده است:«بار دیگر تأکید می کنم که تلاش برای افزایش نسل، و جوان شدن نیروی انسانی کشور و حمایت از خانواده، یکی از ضروریترین فرائض مسئولان و آحاد مردم است. این فریضه دربارهی افراد و مراکز اثرگذار و فرهنگساز، تأکید بیشتر مییابد. این یک سیاست حیاتی برای آیندهی بلندمدت کشور عزیز ما است. کاوشهای صادقانهی علمی نشان داده است که این سیاست را می توان با پرهیز از همهی آسیبهای محتمل یا موهوم پیش برد و آیندهی کشور را از آن بهرهمند ساخت.به دستاندرکاران این حسنهی ماندگار توصیه می کنم که در کنار تدابیر قانونی و امثال آن، به فرهنگسازی در فضای عمومی و نیز در نظام بهداشتی اهمیت دهند.»

https://shoma-weekly.ir/O9Qr9D