حجت الاسلام محمدحسن ذاکری - عاشورا و کربلا، تجلی گاه ایمان، اخلاص و ایثار است. در میقات کربلا ستارگانی درخشیدند که تا ابدیت به رهروان جاده حقیقت، توشه گرانبها ارزانی داشتند. این یاران نستوه و عاشق، در عطش و بی بصیرتی و حقد و کینه ایستادند و بی نشان از ترس،تزلزل،تردید و توجیه،خون رگ هایشان را به آبیاری درخت فضیلت و عدالت گشودند.  تعداد شهیدان و یاران امام حسین را متفاوت نگاشته اند.آمار شهیدان میان 72 نفر تا 145 نفر در نوسان است. از میان هشتاد هزار نفری که برای امام علیه‌السلام نامه نوشتند و ایشان را به کوفه دعوت کردند و از میان چندصد نفری که همراه امام بودند تا شب عاشورا، تنها هفتاد و دو نفر همراه امام بودند و نامشان در تاریخ جاودانه ماند. اینان با معرفت به حق امام و با عشق وافری که به اهل بیت علیهم‌السّلام و بصیرتی که به حقانیت هدف امام در قیام داشتند، همراه امام تا آخرین نفس جنگیدند و اسلام را از خطر ارتجاع به جاهلیت نجات دادند. در واقع صفات یاران اباعبدالله علیه‌السلام معیارهایی را در اختیار ما قرار می‌دهند تا با کمک آنان خود را محک زده و با پیاده کردن هر یک از شرایط، خود را برای قیام جهانی و روز پرشکوه ظهور آماده‌تر سازیم. یاران امام حسین (ع) را براساس زمان شهادت به هفت دسته می توان تقسیم بندی کرد:
1-  پیشتازان و پیشاهنگان شهید که در بصره و کوفه به شهادت رسیدند
2-  شهیدان تیرباران صبح عاشورا (حمله اولی) که حدود نیمی از یاران امام را در برمی گیرد.
3- شهیدان نبرد تن به تن و پیش از نماز ظهر
4-  شهیدان دفاع از نماز
5- شهیدان پس از نماز و پیش از شهادت بنی هاشم
6-  شهیدان بنی هاشم
7- شهیدان پس از امام
اصحاب شهادت طلب و با وفاى سید الشهدا (علیه السلام) نمونه بارز آگاهى،ایمان،شجاعت و فداکارى بودند و فضیلت آنان بیش از آن است که در این مختصر بگنجد.روایاتى در فضیلت یاران امام وارد شده است. خصوصیات آنان نیز در برخى کتب آمده است. مرورى بر زیارت نامه‏هاى شهداى کربلا،فضیلتهایى چون وفاى به عهد،بذل جان در نصرت حجت خدا،وفا دارى به امام و...را یاد آور مى‏شود. ویژگیهاى افراد جبهه حسینى به تعبیر یکى از پژوهشگران چنین است:
1ـ اطاعت محض و عاشقانه 2ـ هماهنگى کامل با رهبرى(تا جایى که بدون اجازه نمى‏جنگیدند)3ـ خطر پذیرى و شهادت طلبى 4ـ شجاعت ویژه 5ـ صباریت و مقاومت جاودانه 6ـ سازش ناپذیرى 7ـ جدیت، قاطعیت و عزم راسخ 8ـخدا بین و خدا خواه 9ـ از همه چیز بریده و به خدا پیوسته 10ـ دقیق، منظم، منضبط 11ـ نهایت رشد و کمال، صلاح(سیاسى، فرهنگى)12ـ الگوى عملى دفاع و مقاومت 13ـ باوفاترین و پاى بندترین یاران بر پیمان      14ـ آزادگى(هیهات منا الذله) 15ـ  فرماندهى ویژه،مدیریت نمونه 16ـ غناى روحى از ما سوى الله(انطلقوا جمیعا) 17ـ شرکت در میدانهاى جنگ سیاسى، فرهنگى، اقتصادى، نظامى در طفولیت و سنین پایین 18ـ کل بینى نه«جزء» بینى(کل یوم عاشورا... مثلى لا یبایع مثله)19ـ سازنده حرکتهاى تاریخ ساز 20ـ مقاومت و مبارزه نابرابر در تنهایى 21ـ یقین و بصیرت کامل،شک شکن 22ـ پافشارى و استقامت در حق با اقلیت،در برابر اکثریت مخالف (لا تستوحشوا فى طریق الهدى لقله اهله)23ـ نقش زن در سرنوشت مبارزات سیاسى،فرهنگى بشریت 24ـ سپر دین بودن،نه دین سپرى 25ـ صالت با جهاد اکبر 26ـ ساختار روحى و جسمى مناسب و هماهنگ با استراتژى عاشورا. ستایش عظیمى را که سید الشهدا«ع»شب عاشورا از یاران خویش کرد،نام آنان را جاویدان و مقامشان را جلوه‏گر ساخت.آنجا که فرمود:من اصحابى شایسته‏تر و بهتر از یاران خود نمى‏شناسم«فانى لا اعلم اصحابا اولى و لا خیرا من اصحابى و لا اهل بیت ابر و لا اوصل من اهل بیتى،فجزاکم الله عنى جمیعا خیرا».در زیارت ناحیه مقدسه هم امام زمان«ع»به آنان اینگونه سلام داده است:

همین فضیلتهاست که آنان را محبوب دلها ساخته و در دنیا و آخرت،مورد غبطه جهانیانند.
هدف از بیان صفات یاران سیدالشهداء علیه‌السلام ارائه‌ی الگوهای واقعی است تا مردم عصر غیبت، آنان که خواهان ظهور حضرت ولی عصر علیه‌السلام می‌باشند. در خودسازی‌های فردی و اجتماعی خویش از آن بهره جسته و ایشان نیز آفریننده‌ی عاشورایی زیبا در پایان تاریخ باشند. یاران بزرگ و مجاهدی که عقل بشری از درک مقامشان عاجز است.  در این مقال به اختصار به برخی از صفات و ویژگی های اصحاب امام حسین علیه السلام اشاره می گردد :

آن چه باعث شد ،یاران اباعبدالله علیه‌السلام این‌گونه جاودانه ،بر صحفه‌ی تاریخ نگاشته شوند، معرفتی بودکه نسبت به امام زمانِ خود داشتند معرفتی‌که نه از سر هوا و هوس و نه کور‌کورانه و از سر جهالت بود، بلکه معرفتی‌ ‌که از سویدای دلشان برخاسته بود. شناختی عمیق همراه با  اسباب و لوازم آن که اطاعت و تسلیم محض بود. در واقع معرفتی که مورد تأکید ائمه علیهم‌‌السّلام واقع شده، معرفتی سطحی نیست که عامه‌ی مردم به آن آشنا هستند و تنها به نام و نسب امام ختم می‌شود. بلکه مقصود معرفتی است خاص که از لوازم ایمان است. امام باقر علیه‌السّلام در این مورد فرموده‌اند:" لا یکون العبد مؤمناً حتی یعرف الله و رسوله و الائمه کلهم و امام زمانه و یرد الیه و یسلّم له" [3] بنده ایمان نخواهد آورد مگر آن‌که معرفت خدا و رسول او و همه امامان و معرفت امام زمان خود را داشته باشد و به آن حضرت رجوع کند و تسلیم ایشان باشد.
یاران سید الشهداء علیه‌السّلام از چنان معرفتی به امام زمان خویش برخوردار بودند که شهادت در راه امام را بر زندگی جاودانه در دنیا برگزیدند: "الحمدلله الذی شرفنا بالقتل معک و لو کانت الدنیا باقیه و کنا فیها مخلدین لاثرنا المحفوظ معک علی الاقامه فیها " ‏ معرفت ایشان چنان عالی بود که وجود اما را نعمتی بس بزرگ از جانب خدا دانسته؛ (اشاره به آیه« ‌و لقد من الله علی المؤمنین إذ بعث فیهم رسولاً ... ) و سفارش رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را جامه‌ی عمل پوشاندند
 
محبت حالتی است میان محب و محبوب که سرچشمه‌ی آن قلب و درون است، در ظاهر و افعال و اعمال محب به روشنی پیداست و محبتی حقیقی و پایدار است که از پی معرفت باشد. امام صادق علیه‌السّلام :" الحبّ فرع المعرفه" محبت فرع شناخت و ادراک است.
امام حسین علیه‌السّلام محبوب همه‌ی دل‌ها بودند؛ اما بیش از همه یاران خود حضرت، به او علاقه داشتند و در مقابل عشق حسین علیه‌السّلام بود که آتش عشق به فرزند نیز در کربلا خاموش ماند و جای خود را به عشق حقیقی داد: در کربلا به  بِشر (بشیر) بن عمرو حضرمی گفتند که پسرت را در سرحدّات مملکت ری به اسارت گرفته‌اند و او گفت: عوض جان او، و جان خویش از خالق، جان‌ها خواهم گرفت. دوست نمی‌داشتم او را اسیر کنند و من بمانم، امام علیه‌السّلام بیعت را از او برداشت و فرمود: خدا رحمت کند تو را، من بیعت خویش را از تو برداشتم، برو و فرزندت را از اسارت برهان. او جواب داد: درندگان بیابان مرا زنده بدرند اگر از تو جدا شوم و تو را در غربت بگذارم و بگذرم. آن‌گاه خبرت را از شترسواران رهگذر بازپرسم؟ نه هرگز چنین نخواهم کرد.
 
از ویژگی‌های فکری و عملی یاران سید الشهداء علیه‌السلام، بصیرت و بینش بود. در فرهنگ دینی و متون معارف، از کسانی با عنوان «اهل البصائر» یاد می‌شود که صاحبان روشن‌بینی و بیدار دلی و شناخت عمیق نسبت به حق و باطل، امام و حجت الهی، راه و برنامه، دوست و دشمن، مؤمن و منافق باشند. صاحبان بصیرت چشم درونشان بیناست. با آگاهی و هوشیاری و انتخاب گام برمی‌دارند. یاران و اصحابی که همراه امام حسین علیه‌السّلام ماندند و تا آخرین لحظه از حق دفاع کردند، همگی آزادانه قدم در این راه گذاشته بودند و می‌دانستند پایان این جنگ چیزی جز کشته شدن نیست. حضرت اباعبدالله علیه‌السّلام بارها با ایشان در قالب سخنرانی و خطابه‌ها از مدینه تا کربلا صحبت کرده و از سرنوشتشان آگاهی داده بودند و در شب و صبح عاشورا بیعت را، از ایشان برمی‌دارند، تا با بصیرت و شناخت راهشان را انتخاب کنند. امام صادق علیه‌السّلام درباره‌ی حضرت عباس علیه‌السّلام تعبیر" نافذ البصیره "دارد که گویای عمق بینش و استواری ایمان او در حمایت از سیدالشهداء است: "کان عمُّنا العباس بن علی نافذ البصیره صلب الایمان ..." در زیارتنا‌مه‌ی حضرت عباس علیه‌السّلام است:" و أنّک مَضیتَ علی بصیرهٍ مِن امرک مقتدیاً بالصّالحین
 
زهد و پارسایی از دیگر ویژگی‌های برجسته‌ی یاران ائمه علیهم‌السلام می‌باشد.اصحاب، یاران و منتظران حقیقی کسانی هستند که دل از حب دنیا خالی کرده باشند و در سایه‌ی کسب معرفت دنیا زدگی را از نفس خویشتن بزدایند.
5-  شجاعت
یاران اباعبدالله الحسین علیه‌السّلام جامعیتی خاص در صفات و ویژگی‌های انسانی داشتند که در کمتر انسانی دیده می‌شود. در عین حال که از ترس خدا می‌گریستند، در میدان نبرد چنان شمشیر می‌زدند که هراسی بس عجیب بر دل دشمنان می‌انداختند و لشکر دشمن در نبردهای تن به تن به شدت تلفات می‌داد و چندین نوبت عمر بن سعد و فرماندهان دیگر، سربازان خود را از رویارویی انفرادی منع کردند و دستور دادند که سنگباران کنند و این‌را تنها راه مقابله با دلاوران عاشورایی می‌دانستند:" والله لو لم ترموهم الا بالحجاره لقتلتموهم."

صبر و استقامت و بردباری از اسباب رسیدن به پیروزی است. ایستادگی و مقاومت و مقابله با عواملی که انسان را از تلاش در راه هدف باز می‌دارد مورد ستایش خداوند در قرآن و وعده‌ی بهشت برای صابران است:«إنّ الذین قالوا ربناالله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکه ألّا تخافوا و لاتحزنوا و أبشروا بالجنّه التی کنتم توعدون.» در حقیقت کسانی که گفتند: پروردگار ما خداست سپس ایستادگی کردند فرشتگان بر آنان فرود می‌آیند (و می‌گویند:) هان بیم ندارید و غمین مباشید و به بهشتی که وعده یافته بودید، شاد باشید. در صحنه‌ی کربلا، زیباترین جلوه‌های استقامت و صبر در راه عقیده و تحمل مشکلات و بلایا ترسیم شد و به خاطر همین بود که به فرموده‌ی امیرالمؤمنین علیه‌السّلام آن تحمل فاجعه‌ی سنگین، برایشان سهل و آسان نمود. "الصبر یهون الفجیعه؛" مقاومت، فاجعه و حادثه‌ی سخت را آسان می‌کند.

وفای به عهد از برترین خصلت‌ها و نشانه‌ی جوانمردی، خداباوری، شرافت نفس و صدق و راستی است. به فرموده‌ی امام علی علیه‌السلام: " اشرف الخلایق الوفاء." و در بیانی دیگر فرمودند:" اصل الدین أداءُ الأمانه والوفاء بالعهود." بنیاد دین‌داری، به جا آوردن امانت و پایبندی به عهد و پیمان است. عاشورا صحنه‌ی وفا از یک سو و بی‌وفایی از سوی دیگر بود. شب عاشورا، امام یاران خویش را صادق‌ترین و باوفاترین یاران معرفی کرد: "لا اعلم اصحاباً اوفی و لا خیراً من اصحابی... ." و یاران در چند نوبت وقتی امام بیعت خویش را برداشت و از آنان خواست که بروند، یک‌صدا اعلام وفاداری کردند و امام خویش را تنها نگذاشتند و به اصول زیبای عهدشان پایبند بودند. "و الله لا نفارقک... فإذا نحن قلتنا کنا وفّینا و قضینا ما علینا." به خدا سوگند از تو جدا نمی‌شویم... و چون کشته شویم [به عهد خود] وفا کرده‌ایم و تکلیف خویش را ادا نموده‌ایم. امید است با تمسک به سفینه نجات حسینی و الگو گیری از بهترین اصحاب و خلصین حضرت سید الشهداء علیه السلام خود را برای سربازی امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفدا آماده سازیم و در یاری و نصرت نایب او حضرت آیت الله العظمی خامنه ای مد ظله العالی ثابت قدم بمانیم .