نان لواش ارمنی!
وقتی «آرو ساموئلیان» معاون وزارت فرهنگ ارمنستان برای اولین بار خبر از تلاش این کشور برای ثبت جهانی دانش پخت نان لواش داد، بسیاری از اساتید برجسته تاریخ و فعالان حوزه میراث فرهنگی به این اقدام واکنش نشان دادند؛ زیرا بر اساس اسناد به جای مانده نان لواش از دوره اشکانیان تاکنون در ایران پخت می‌شود، حتی در سفرنامه‌های سیاحان چینی و رومی که در دوره اشکانیان به ایران سفر کرده بودند در وصف این نان ایرانی مطالبی را نوشتند که به‌عنوان سندی از ایرانی‌بودن نان لواش دارد؛ اما کشور ارمنستان نیز مستنداتی دارد که ثابت می‌کند قدمت نان لواش در ارمنستان به صدها سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. باستان شناسان در برخی از محوطه‌های تاریخی این کشور موفق به کشف تنور و سنگ بیضی شدند که نشان می‌دهد هزاران سال قبل در این منطقه نان لواش یا به زبان ارامنه «نان پیتا» پخت می‌شد. کشور ارمنستان در سال 1988 حتی برای نان لواش یک فیلم کارتونی تحت عنوان «پیتا جادویی» ساخته است که تا مدت‌ها به‌عنوان فیلمی آموزشی و فرهنگ‌ساز شناخته می‌شد!
ملانصرالدینِ ازبک!
اما در میان این نمونه به یک نمونه اعجاب‌انگیز می‌توان اشاره کرد و آن ملانصرالدین است. کشور همسایه و هم زبان ازبکستان پرونده «هنر شوخ طبعی» را به فهرست میراث جهانی خود اضافه کرده است. موضوعی که در نگاه اول هیچ ارتباطی با داشته‌های فرهنگی ایران ندارد؛ ولی با بررسی در فرهنگ عامی و ریشه‌های تاریخی در شوخ طبعی ازبک‌ها می‌توان به نتایج قابل تاملی دست یافت. بی‌تردید یکی از شخصیت‌های شوخ طبع تاریخ را می بایست «ملانصرالدین» دانست، شخصیت بزرگ ایرانی که از هند و افغانستان در شرق گرفته تا ترکیه و بوسنی در غرب جملگی مدعی مالکیت این حکیم بذله‌گو هستند.
این درحالی است که در میان تمامی این کشورها، ازبکستان بیش از سایرین داعیه ازبکی‌بودن این شخصیت را دارد تا جایی که در بخارا مجسمه بزرگی به افتخار وی ساخته شده و هرساله جشن تولد او را با شکوه بسیاری برگزار می‌کنند. در ازبکستان این عارف را با نام «خوجا نصرالدین» می‌شناسند. نکته جالب توجه اینکه عروسک‌های سفالی ملانصرالدین که روی چهارپای خود نشسته به عنوان یکی از معروف‌ترین صنایع دستی و سوغات به گردشگران و مسافران ارائه می‌شود. مولانا و ابوعلی سینا را هم می‌توان به‌عنوان دو نمونه از میراث کشورمان دانست که به همین روش از گردونه ایرانی‌بودن در سازمان‌های بین‌المللی خارج شدند.
النستعلیق!
اما این روزها خبر از یک اتفاق دیگر به گوش می‌رسد و آن حمله به خط نستعلیق است، این بار توسط کشورهای عربی؛ بدیهی است که خوشنویسی از قدیمی‌‌ترین و اصیل‌ترین هنرهای ما ایرانیان است و جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ اسلامی دارد تا آنجا که همواره راهی برای انتقال فرهنگ اسلامی-ایرانی به سایر ملل بوده است. چندی پیش، تعدادی از هنرمندان عرب حوزه خلیج همیشه فارس مدعی شدند که خط نستعلیق پیشینه عربی دارد و نوعی خط نگار عربی محسوب می‌شود. یکی از نکات جالبی که درباره خطوط عربی وجود دارد این است که خطوط عربی خودشان ریشه فارسی دارد. حتی بنیانگذار خط عربی در جهان اسلام هم ابن مقله شیرازی است.
در همین زمینه این بار مسئولین سازمان میراث فرهنگی وارد عمل شده‌اند تا این اثر ایرانی به سرنوشت دیگر آثار دچار نشود.
سلطانی‌فر رئیس سازمان میراث فرهنگی در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها گفت: در زمینه میراث ناملموس توانمندی‌های زیادی در بخش فرهنگی وجود دارد و هم‌اکنون مجموعه خوبی در این راستا ساماندهی شده است. اخبار کذبی از سوی افراد ناآشنا در رابطه با ثبت موضوعات مختلف بیان می‌شود که این افراد به زوایای حقوقی آن آشنا نیستند.
سلطانی‌فر با بیان اینکه ثبت موضوعات باید از سوی کارشناسان مورد تایید انجام شود افزود: ثبت یک موضوع باید به صورت کارشناسی باشد و مراجع مختلف بین‌المللی باید آن را تایید کنند و باید گزارش‌های کاملی که دربرگیرنده سابقه تاریخی آن پدیده است ارسال شود. وی گفت: بخش عمده‌ای از کارهای کارشناسی برای خط نستعلیق به اتمام رسیده و این خط ثبت می‌شود همان‌گونه که کمانچه ثبت شده است.
بدیهی است با توجه به وسعت ایران در دوره‌های گذشته طبیعی است که بعد از جدا شدن برخی از استانهای ایران در طول تاریخ از خاک مادری، ساکنان آن مناطق خودشان را صاحب اثر می‌دانند و می‌خواهند برای داشتن عقبه خود تلاش می‌کنند. در این بین مسئولین امر با برنامه‌ریزی منظم برای شناسایی این آثار و تعیین‌ساز و کارهای لازم برای این دست آثار می‌توانند علاوه بر ثبت به موقع در مورد اقدامات دیگر کشورها پیشگیری کنند.
