دکتر صالح اسکندری- کنشها، واکنشها و اندرکنشهای یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری چه در سطح تحلیل رای دهندگان و چه کسانی که در معرض انتخاب قرار داشتند و چه در سطح ساختار برگزاری انتخابات باعث ارتقای فرهنگ سیاسی به خصوص در چهار حوزه مشارکت، رقابت، پایبندی به نتایج انتخابات و در نهایت گفتمان گردید. اگر فرهنگ سیاسی را مجموعه بایدها، نبایدها، هنجارها، ارزشها و ایستارهای حاکم بر حیات سیاسی یک جامعه تعریف کنیم عقلانیت به عنوان یکی از مولفه های پررنگ در رفتارشناسی سیاسی تمام عناصر مرتبط با انتخابات یازدهم در بالا رفتن درجه فرهنگ سیاسی نقش بسزایی داشت.

مشارکت عقلانی
 رای دهندگان در این دوره یک مشارکت عقلانی در انتخابات از خود به نمایش گذاشتند و برخلاف دوره های گذشته از سر احساسات و هیجانات سیاسی زودگذر تصمیم نگرفتند. فرصت خوب و عادلانه ای که صدا و سیمای جمهوری اسلامی فراهم کرده بود زمینه را برای قضاوت عقلانی رای دهندگان فراهم کرد. آنالیز رای مردم به نامزدها حکایت از امعان نظر رای دهندگان نسبت به برنامه ها و سوابق علمی و اجرایی نامزدها داشت.خلق یک حماسه سیاسی به تاسی از بیانات رهبر معظم انقلاب در ابتدای سال و درک معنادار توده های مردم از اهمیت حضور گسترده و تاثیر آن بر عزت، اقتدار و امنیت ملی صبغه عقلانی انتخابات یازدهم را بیشتر کرد.

رقابت عقلانی
در سطح تحلیل نامزدها و رجال سیاسی و مذهبی که در معرض انتخاب مردم قرار گرفتند عقلانیت در ارائه برنامه های کاربردی برای حل مشکلات فوری کشور و اجتناب از مناقشات بنیادین در اصول پذیرفته شده نظام جمهوری اسلامی و پرهیز از بداخلاقی های سیاسی اعم از تبلیغات منفی، تخریب رقیب و توسل به عوامل غیر عقلانی و ضد عقلانی کاملا مشهود بود. به غیر از یکی دو مورد مناقشه در خصوص موضوعات مربوط به سیاست خارجی نظام و امنیت داخلی نمی توان شاهد مثالی برای خروج نامزدها از دایره عقلانیت عنوان کرد.نامزدهای یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری با فهم اولویت اصلی کشور در رفع مشکلات اقتصادی نظیر تورم و بیکاری به دور از پرداختن به مسائل فرعی و دست دوم و اجتناب از مناقشاتبی اساس فلسفی و بنیادین که در دوره های گذشته شاهد آن بودیم، راهکارها و برنامه های عملیاتی خود را در معرض قضاوت افکار عمومی گذاشتند. نامزدها که هر کدام نماینده یک تفکر و جریان سیاسی و اجتماعی بودند در کمال متانت
اولویت بندی خود در سیاست گذاری ها را صریح و بی پرده با مردم در میان گذاشتند و گروه های مختلف مردم نیز به نامزد مورد نظرشان آزادانه رای دادند.

عقلانیت در پایبندی به نتایج انتخابات
یکی از صحنه های ماندگار یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری پیام های تبریک پی در پی 5 نامزدی بود که خطاب به دکتر حسن روحانی رئیس جمهور منتخب از رسانه ها منتشر شد. علی رغم اینکه نامزد پیروز تنها هفت دهم درصد با کشیده شدن انتخابات به دور دوم فاصله داشت اما دکتر محمد باقر قالیباف که به طور طبیعی حق اعتراض قانونی داشت و می توانست درخواست شمارش مجدد آرا را بکند اما این کار را انجام نداد و بلافاصله به رئیس جمهور منتخب ملت ایران تبریک گفت. این صحنه اگر چهار سال پیش خلق شده بود بسیاری از هزینه هایی که در چند سال گذشته به کشور تحمیل شد به وجود نمی آمد.
عقلانیت در پایبندی به نتایج انتخابات مطمئنا درجه فرهنگ رقابت های سیاسی را در جمهوری اسلامی بالا برد. از سویی انتخاب دکتر روحانی موجب احیای بخشی از سرمایه اجتماعی شد. دشمن در چند سال گذشته تلاش بسیاری برای از بین بردن اعتماد بخشی از جامعه که در انتخابات گذشته نامزدشان پیروز نشد انجام داد. اما انتخاب آقای روحانی و پایبندی سایر نامزدها به نتایج و همچنین مردم‌سالاری صادقانه در ایران تمام این توطئه ها را برملا کرد.

عقلانیت گفتمانی
این تحلیل ناصواب که رای به آقای دکتر حسن روحانی رای به "دگر" یا "غیریت" گفتمان عدالت، پیشرفت، مقاومت و عزت کشور بود پایه و اساس چندانی ندارد. دکتر روحانی نیز به عدالت، پیشرفت، مقاومت و عزت کشور اعتقاد دارد اما بر این باور است که مقاومت و تحصیل عزت کشور باید توام با "تدبیر" و "عقلانیت" باشد. بی انصافی و جفا در حق نظام و مردم است اگر آقای روحانی را سمبل "سازش" در برابر تحمیلات دشمن تلقی کنیم. کسانی که چنین تحلیلی دارند پژواک صدای دشمن در داخل کشورند.روحانی اگر به ایستادگی در برابر دشمن اعتقاد نداشت مطمئنا مورد اقبال مردم قرار نمی گرفت. نباید فراموش کرد که مردم در این انتخابات از مناقشات اساسی در حوزه اصول نظام چه در سیاست خارجی و چه در سیاست داخلی عبور کردند. رای مردم به آقای روحانی در واکنش به سوء تدبیرهای اقتصادی بود که در یکی دو سال گذشته در کنار تحریم ها، فشارهای اقتصادی فراوانی را به خانواده ها وارد کرد.رای مردم برای حمایت از تولید و ایجاد اشتغال برای جوانان بود. مردم خواستار آرامش در فضای اقتصادی و کاهش تورم هستند. مردم
نمی خواهند صبح که از خواب بلند می شوند شاهد افزایش قیمت نجومی کالاها و خدمات باشند. مردم به رئوس کلی برنامه های اقتصادی روحانی اعتماد کردند چون فکر می کنند وی و تیم اقتصادی اش می تواند بخشی از این فشارهای اقتصادی را فروبکاهد.مطالبه مردم برای ایجاد تغییرات اقتصادی به معنای تغییر گفتمان عزت، عدالت و پیشرفت نیست. البته ایشان مطمئنا شیوه های خاص خود را در پیگیری مطالبات و گفتمان رهبری در موضوع سیاست خارجی دارد اما تغییر روشها در این موضوع به معنای تغییر ارزشها نیست. هم آقای روحانی و هم آقای جلیلی به راهبرد و گفتمان نظام در موضوع هسته ای باور کامل دارند اما طبیعتا تاکتیک های آنها برای حصول نتیجه متفاوت است.